26.11.1973 - 26.11.2012, Kadrī Cemīl Paža yź arīstokrat, rewženbīr ū neteweperwerź Kurd, di 26. 11. 1973 da ēu ser dilovaniya xwe. Kadrī Cemīl Paža, wekź her Tekožerź Kurd, nemire ū di dilź meda dijī.
Partīya Demokrat a Kurdistan - Xoybun
P D K - XOYBUN
189O / 26.11.1973 - 26.11.2012
Ez, li ser navź Malpera ; www.pdk-xoybun.com ź, www.xoybun.com ź ū li ser navź Partīya Demokrat a Kurdistan - Xoybun ź, Kadrī Cemīl Paža, bi Dilekī germ, bibīr tīnim. Kadrī Cemīl Paža, wekź her Tekožer ū Žehīdźn Kurdistanź, nemire ū Dilź meda dijī. Žehīdźn Kurdistanź, yźn berīya vź demź ū yźn hetanź īro, bi bīr tīnim ū tevkujīnźn, li hemberź Kurda, li Kurdistanź ū yźn li dervayź Kurdistanź buye, hemuyan, Žermezar dikim...
Kurdistanīyźn Hźja : Kadrī Cemīl Paža yź arīstokrat, rewženbīr ū neteweperwerź Kurd bu. Kadrī Cemīl Paža; di sala 189O da ji dayik bu ū di 26.11.1973 da ēu ser dilovaniya xwe. Kadrī Cemīl Paža; nemire ū di dilź netewa Kurd da dijī.. Jiyana Kadrī Cemīl Paža, bi berfirehtir, li jźre...
Suriye de Cezīre ve Ēiyayź Kurmźnc ( Kürt Dašż ) bölgelerinden sonra Kürtlerin en yošun olarak yažadżšż yer Žam dżr. Žam da tahminen ...... bin kadar Kürt yažamaktadżr. Zaten Žam ulusal bir mozaik olužturmaktadżr. Arap ēošunlušun yanż sżra, Ermeni, Yahudi, Türk ve dišer azżnlżklarżn epeyce bir toplam olužturdušu görülür.
Žam da yažayan azżnlżklardan Kürt, Ermeni ve Yahudiler; kendi olužturduklarż mahallelerde yažżyorlar. Ermeni ve Yahudilerin halk arasżnda Ermeni Ēaržżsż, Yahudi Ēaržżsż olarak bilinen kendi ēaržżlarż bile var.
Kürtlerin daš sevdalżsż oldušunu Žam da da görmek mümkün. Orada da dašż seēmižler.. Žam daki Kürt mahallesi Rüknettin, sarp bir daš yamacżnda kurulmuž. O kadar sarp ki, evler üst üsteymiž gibi bir görünüm veriyor. Yukarżdaki evlere yaya gidildišinde, insanżn iki-üē kez soluklanmasż gerekiyor. Nitekim, Osman Sebrī yi ziyarete gittišimizde iki kez soluklanma gerešini duyduk.
Žam da kaldżšżmżz Nīsan ayż boyunca, hemen hemen tümü de Rüknettin de oturan bir ēok yurtsever dostun konušu olduk. Suriye de yažayan Kürtlerdeki yaygżn yurtseverliše ve siyasal bilince, dišer parēalarda rastlanżlamayacašż iddiasż; bir abartma olmasa gerek. Davetlerine yetižmede zorlandżšżmżz bu dost insanlarżn, davetlerine gitmeyi nasżl görev bildikse; bugün hayatta olmayan tanżnmżž Kürt yurtseverlerin mezarlarżnż ziyaret de bir görevdi. Tanżnmżž yurtseverlerin Žam da bulunan mezarlarżnż tanżtmayż amaēlarken; ünlü bazż Kürtlerin de mezarlarżnż tanżtmayż uygun gördük.
Selahaddin Eyyubi dżžżndaki ünlü Kürtlerin mezarlarż Rüknettin Mahallesi ndeki mezarlardadżr. Selahaddin Eyyübi ise Mežhur Emevi Camisi nin arkasżnda özel bir yerde bulunmaktadżr. Turistlerin ēokēa ziyaret ettikleri türbede iki sanduka (1.Ftograf) bulunmaktadżr. Soldaki beyaz Mermer lahit, Alman Kralż Wilhelm tarafżndan armašan edilmižtir. Buna karžżn Selahaddin Eyübi, sašdaki mavi kżrmżzż örtülü mezarda bulunmaktadżr. Kral Wilhelm in gönderdiši mezara konulmasż dini aēżdan uygun görülmedišinden; nažż, tahta ēerēeveli ēinilerle yapżlmżž sandukada kalmżžtżr. Kral Wilhelm e de ayżp olmasżn ! diye, armašan mermer lahit gerēek mezarżn yanżna konulmužtur.
Kapżnżn girižinde solda ( 2. fotošraf ) Selahaddin Eyyübi nin temsili bir resminin bulundušu ēerēeveli bir levha vardżr. Bu levhadaki yazż žöyledir :
Selahaddin Eyyübi nin huzurundasżnżz.
Saygżlż durun !
Önünüzdeki ziyaret, Eyyüb Žadi nin ošlu Żslām Kahramanż Büyük Sultan Selahaddin Yusuf undur.
Allah żn rahmeti ona olsun.
Hicri 532 de Tekriti de ( 1 ) došdu.
Ölümüne kadar yirmi yżl Mżsżr ve Žam ēevresine hükmeden Selahaddin Eyyübi nin soyu
Kürtlerin en büyük ailesine ulažżr.
Hicri 589 da vefat eden Selahaddin Eyyübi nin
kabri a Kalesinde bulunmaktaydż. Bir süre sonra
Emevi Camisi nin kuzeyindeki žimdiki yerine kondu.
Eyyubi Devleti nin kurucusu olan Selahaddin Eyyübi, doksan yżla yakżn bir süre haēlżlarżn elinde bulunan Kudüs ü alżžż ve Kudüs ü geri almak üzere Żngiltere, Fransa ve Alman krallarżnżn olužturdušu haēlż ordusunu yendiši iēin dünyaca ün kazanmżžtżr. Žam a gelen turistlerin ēošu Selahaddin Eyyubi nin türbesini ziyaret etmeden geēmezler.
Nakžibendi tarikatżnż Kürdistan a yayan Mevlana Halid in türbesi, Rüknettin Mahallesi ndeki Kürt mezarlżšżndadżr. Aynż mezarlżkta Celadet ve Rewžen Bedirxan, Qedrī Can gibi ünlü Kürt yurtseverleri de yatmaktadżr. Türbe, mezarlżšżn ortasżnda ve tepe üzerindedir. ( Fotošraf : 3 ) Kardeži ve yakżnlarżnżn mezarż da aynż türbe iēindedir. ( Fotošraf : 4 ).Türbe, etrafż duvarlarla ēevrili ve avlu iēindeki iki binadan olužuyor. Binanżn kubbeli olanżnda Mevlana Halit ve yakżnlarżnżn türbesi, dišerinde ise, bakżcżsż oturuyor. Bakżcżsżndan izin alżnarak gezilen türbe, Cuma akžamlarż aydżnlatżlżyor.
Mezarżnżn üzerinde Arapēa olarak; “Fatiha ! Bu mezarżn sahibi olan Sayżn Žźx Xalidź Diyaedīn önündesiniz”.( Fotošraf : 5 )
Tanżnmżž Kürt aydżnż, dil bilimcisi ve mücadele adamż Celadet Bedirxan 15.Temmuz 1951 de vefat etmižtir.
Rüknettin deki Kürt mezarlżšżnda gömülüdür. Hayat ve mücadele arkadažż, öšretmenlikten emekli vefakar eži Rewžen Hanżm, Aralżk 1992 de Žam da vefat edince; vasiyeti üzerine Celadet Bey in yanż bažżna gömülmüžtür. Rewžen Hanżm żn mezarż henüz yapżlmamżžtżr. Mezarżnda yazżlż bir taž bile bulunmamaktadżr. Mezarż belli belirsizdir.
Mezarlar, briketten yapżlmżž basit ve išreti bir oda iēindedir. Tavanż yżkżlżr gibidir. Demir kapżsżnda ēirkin bir görünüm olužturan ipler vardżr. Celadet Bey in mezarżnżn ēevresi ile Rewžen Hanżm żn mezarżnżn üstünde bol miktarda ēakżr dikeni olužmužtur.
Celadet Bey in mezar tažżna Qedrī Can tarafżndan Kürtēe olarak žu yazżlmżžtżr ( Fotošraf : 6 )
Mīrź Kurd
Lavź Kurdistan
Neviyź Bedirxan
Celadet.
Fedekar xwedźye himet
Cendekź wī di vir de bin ax bū
Giyanź wī bilindī asīma bū.
Di riya nižtiman
Xwedī bź can
Giyanź xwe kir qurban
Ne miri ye, zendī ye
Navź wī ebedī ye.
Qedrī CAN 15. Tirmeh 1951
Tanżnmżž Kürt žairlerinden Qedr i Can, 1974 yżlżnda Žam’da vefat etmižtir. Vefat ettišinde, Milli Ešitim Bakanlżšż Özlük Żžleri Müdür Yardżmcżlżšż ndan emekliydi. Mezarż yakżn mücadele arkadažż Celadet Bey’in yakżnżndadżr.
Qedrī Can żn mezar tažżna da, kendisi gibi uzun süre sürgün hayatż yažamżž hemžehrisi Ķzzet Derīkī žiir yazmżžtżr. Ķzzet Derīkī, hem akrabasż ve hem de arkadažż olan Qedri Can żn mezar tažżna Kürtēe žu žiiri düžürmüžtür : ( Fotošraf : 7 )
Qedrī Can
Cendekź di vź gorź de
Zor nazik ū civan e.
Ji Derīkź Ēiyayź Mazī
Navź wī Qedrī Can e.
Hezar xwežī li canź wī
Hozanekī kurdan e.
Welatparźzekī qenē bū
Ruhstźn jź gżrt can e.
Gorź xiste zikź xwe
Ew ji kire qurban e.
Ji pižta me kurda ēū
Ew zanayź ziman e.
Ķzzet Derīkī
Melle Ehmedź Žūzī :
1925 deki Žźx Seīd direnižine katżlmżž ve harekat sonrasż arandżšż iēin Suriye ye gelmiž ve bir yurtsever olarak ēalżžmalarżna orada devam etmižtir. Siirtli olan Melle Ehmedź Žūzī nin mezarż da Rüknettin deki Kürt mezarlżšżndadżr. O’nun mezar tažżna ise Kürtēe olarak žu düžülmüžtür.
Cendekź di gorź de
Bi canź xwe yek bū
Bahis ū zanīn miletek bū.
7O sal kar ū xebat bū
Destźn pak ū dilekī žewat
Bi tev canź wī ēū gorź
Axīn ū hesrata welat.
Hezar rehmet li gorate be
Te bi bihūžt timī cīhź te be.
Rüknettin mahallesi nde bažka bir mezarlżklar da var. Bunlardan biri de Omer Axa Žemdīnī aile mezarlżšżdżr. Ki buradaki mezarlżkta, Ekrem ve Kadri Cemilpaža larżn mezarlarż bulunuyor. Omer Axa Žemdīnī yle akrabalżklarżndan ötürü bu aile mezarlżšżna gömülmüžlerdir.
Žam da ünlü kürtlerin mezarlarżndan söz ederken, Omer Aša Žemdīnī den söz etmesek olmaz. Ēünkü kendisi, Žam daki Rüknettin Mahallesi nin kurucusudur. Halen genižēe olan ailesi orada oturmaktadżr.
Omer Axa Žemdīnī hakkżnda bize Mihemed Ķbrahīm Kīkī adżnda ve 75 yažlarżndaki bir Kürt bilgi verdi. Mihemed Ķbrahīm Kīkī, “Gözümü aētżšżmda Omer Axa buradaydż. Nereden geldišini bilmiyorum. Adżna bakżlżrsa, Žemdīnan lż olmasż gerek. Ēok iyi bir insandż ve büyük saygżnlżk görürdü. Buradaki tüm Kürt ažiret reisleri ona bašlżydż. Mahalledeki tüm sorunlarż ēözerdi. Bir sorun oldušunda tellal ēašżrtżr , kadżn, erkek ve ēocuk tüm mahalleliyi evinin önünde toplar taraflarż dinledikten sonra kararżnż aēżklardż.. Herkes bu karar uyardż. Omer Axa nżn Fransżzlar ve devlet yetkilileri nezdinde de itibarż büyüktü. Fransżzlar kendisini Žam daki Kürtlerin temsilcisi kabul ediyorlardż. Kendisi hiē parlamenter olmadż ama, onun gösterdiši Kürt adaylar seēilirdi. Cenazesinde kilometrelerce kuyruklar olužmužtu...”
Ekrem ve Kadri Cemilpaža lar, kżz alżp verme yönünden Omer Axa Žemdīnī yle akraba olmužlardżr. Yukarżda dešindišim gibi, mezarlarż bu özel aile mezarlżšżndadżr. Her ikisi de yanyana gömülüdür. ( Fotošraf: 9 )
Kadri Cemil ve Ekrem Cemil Paža larżn mezarżnż gece ziyaret edebildik. Mezarlżk görevlisini bulabilmek epeyce zamanżmżzż almżžtż. Siyah boyalarż silindiši iēin, mezar tažżnżn üzerindeki yazżlarż gece okumak zordu. Ancak, došum ve ölüm tarihlerini alabildik. Kadri Cemil Paža nżn mezar tažinda Došum: 189O, ölüm: 26. Aralżk 1973 yazżlżydż. Ekrem Cemil Paža nżnkinde ise; došum: 22.žubat 1891, ölüm: 31.Ocak 1974 yazżlżydż. Her ikisinin de mezarż oldukēa bakżmlżydż.
Selahaddin Eyyubi, Mevlana Xalit ve Omer Axa Žemdīnī yi ayrżk tutarsak, dišer žahsiyetler, birer Kürt yurtseveri ve aydżnlarżdżr. Hepsi de 192O sonrasżndaki ulusal kurtuluž mücadelesinin sonucu sürgün hayatż yažamak zorunda kalmżž ve yurt hasretiyle dolu vefat etmižlerdir. 192O lerden sonra Suriye de yažanan sürgünlerden sonra bir de yakżn dönemin sürgünü vardżr. Bu da 198O Askeri Darbesi sonrasż yeni kužašżn yažadżšż sürgündür. Bu yeni kužaktan da gurbet ellerde vefat edenler oldu. Bunlardan birinin, Yżlmaz APAYDIN żn mezarżyla karžżlažtżm. Yeni kužašżn ēektiši ve ēekmekte oldušu acżyż bilen biri olarak, önceden tanżmadżšżm ve adżnż duymadżšżm Yżlmaz dan söz etmeseydim, bugünkü kužaša haksżzlżk etmiž olacaktżm.
Yżlmaz Apaydżn, Celadet Bey in ve Kadri Can żn mezar komžudur. Onun mezarżnda žu yazżlżdżr : YILMAZ APAYDIN 1953 VAN
13 Ēileyź pźžīn 1983 - ŽAM Ji ber hūkmź fažīst a Tirkiyź ji welat derketī bū.
Suriye de dišer önemli Kürt žahsiyetlerinin mezarlarż da var. Ancak biz bunlardan yalnżzca Žam da olanlarż yazż konusu yaptżk. Kaldż ki, hepsini aražtżrma olanašżmżz da olmadż.
Bir ulusu ulus yapan žeylerden biri de ulusal dešerlerine sahip ēżkmasżdżr. Celadet Bey in mezarżnż görünce ne kadar umursamaz oldušumuzu gördüm. Bir ulus ne denli yüksek bir kurtuluž mücadelesi verirse versin, Celadet Bedirxan gibi yažamż mücadele olmuž bir Kürt aydżnżnżn mezarż adeta bir harabe görünümündeyse, o mücadelede eksiklik vardżr. Herhalde biz ēok “büyük ižlerle” ušražtżšżmżzdan, böylesi “küēük” bir ižle ušražma gerešini duymuyoruz.
Ben bir aražtżrmacż dešilim. Ne varki, Celadet Bey ve Rewžen Hanżm żn mezarlarżnżn hali beni böyle bir yazż yazmaya sevk etti. Onlarżn ve onlar gibilerin hatżralarżnż layżkiyle yažatmak hepimiz iēin bir görevdir. Tüm Kürt yurtseverleri tarihimize ve ulusal dežerlerimize sahip ēżkmalżdżr.
Ružen Arslan Not : Mezarlarż gezmede, fotošraf ēekiminde, tercümede ve bilgi vermede yardżmlarż dokunan Režat DERIKĶ, Kek Dīlaver ve Mihemed Ķbrahīm Kīkī ye težekkürlerimi sunmayż görev bilirim.
( 1 ) Tekrit : Bugün Irak sżnżrlarż iēinde bulunan ve Saddam Hüseyin in došdušu kasaba.
Bu makale, HEVDEM in Ekim 1993 tarihli 2. sayżsżnda yayżnlanmżžtżr.
Emź, bi avakirina Kurdistan a mezin, dagirkerźn Kurdistan ź, ji ser axa Kurdistan ź, bavźjin der ū dawī li Saltanat ū Heytehola wan bīnin. Emź, komarźn wan, hilžīnin ū desthilatīyźn wanźn gemar, bikin tarītī ya dīrokź...
Xužk ū Bira yźn Hźja !
Ji boy ažītīya Cīhanź, hewceye em, dawī li žež devletźn īro, -Tirkiye, 2-Īran, 3-Żraq ū Kuweyt ź, 4-Surīye, 5-Azarbeycan ū 6-Lūbnanź '', bīnin, Ēend Welatźn Gelźn Arī lź dijīn tevź Nexžź Kurdistan ź bikin ū wekź Īmparatorī ya Medya yź, Kurdistan mezin, ēź bikin. Ū pažź jī, emź Kurdistana Piroz, bikin Kele ya Demokrasī yź...
Di vī pirojź da, Nexižź Kurdistana mezin, digīhī je, Ewropa yź. Hewceye, her Kurdźn, bi xīret ū mźrxas, beždarź, ramana, Kurdistan a mezin be.
Em hźvīnin, partī ū rźxistinźn Kurdistan ź, dest bavźjin, piroje ya Kurdistanek Federe, ya wekź Almanya yź. Ango, li her pźnc perēeyźn Kurdistan ź rista ( sīstema ) Federe, pźk were. Dibź Kurd, bi dagirkerźn Kurdistan ź ra ne, Kurd, bi hevra, devletek Federal, pźk bīne.
Em hźvīnin, zaravayźn Kurdī, Loranī, Goranī, Soranī, Kurmancī, Hewramī, Zazakī ū hwd, di Kurdistanek Federe da xurt ū gež bive...
• Ez, li ser navź Malpera ; www.pdk-xoybun.com ź, www.xoybun.com ź ū li ser navź Partīya Demokrat a Kurdistan - Xoybun ź, bang li kevnežopźn PDK ya 1965 ź ū bang li kesźn Kurdistanī dikim, beždarź PDK-XOYBUN ź bin, em bi hevra, axa Kurdistana pīroz rizgar bikin...
• Dubare, bang li kevnežopźn PDK ya 1965 ź ū li her kesźn Welatparźz ū Kurdistanī dikim, bi endamtī, bežardarź PDK - XOYBUN'ź bin, Partīya xwa ya PDK ź, xurt ū zindī bikin. PDK - XOYBUN, berdewama PDK ya 1965'a ye ū dixwaze, bi zindībuna PDK ź ra, bi avakirina Kurdistana mezin, ruhź Žehīdźn Kurdistan ź, žad bike...
• Ez hźvīmim, partī ū rźxistinźn Kurdistan ź, dest bavźjin, piroje ya Kurdistanek Federe, ya wekź Almanya yź. Ango, li her perēe'yźn (Herem'źn) Kurdistan ź, rista ( sīstema ) Federe, pźk were. Dibź Kurd, bi dagirkerźn Kurdistan ź ra ne, Kurd, bi hevra, devletek Federal, pźk bīne.
• Disa, hźvīmim, zaravayźn Kurdī, Loranī, Goranī, Soranī, Kurmancī, Hewramī, Zazakī ū hwd, di Kurdistanek Yekgirtī ū Federe da, xurt ū gež, bive...
• Ez amademe, bi welatźn Emperyal ra, Peymanek pźk bīnim... Di vī peymanź da, 200 sal, berjewendīya welatźn Emperyal, hebe ū Kurdistan jī, heta hetayź, azad be...
• Eger, welaten Emperyal, ji bo avakirina, Kurdistana Mezin, alīkarī bide me, wź demź, emź jī, 200 sal, qezenca, ser-erd ź ū bin-erd ź, Kurdistanź, ji % 50 yź, bidin wan, welatźn hevkarźn xwe ū emź, 200 sal, Lula Neftź jī, ji wan, welatźn hevkarźn xwe ra, vekin... Emź, ji bo parastina Kurdistanź, ji Artźža Kurdistanź ra, 80 Mīlyon, Dabanēe, Tifing'źn herź Moderin, Rokźt'źn, Antī-Panzer ū Fūze'yźn, Antī-Tīyare ū hwd, ji wan, welatźn hevkarźn xwe, bikirin...
Kengź Kurdekī Were Kužtin, Hun Jī Sź Zarokan Ēźkin ! . .
Gelź Xužk ū birayźn Kurd, neyarźn Kurda ū dagirkerźn Kurdistanź bi sed salane, Bira, Bav, ū Xužkźn me Kurda bi žiklźn curbecur dikujin. Dibź em dev ji tolhildanź bernedin. Ango hewceye em mafźn xwayź Tol Hildanź bikar bīnin.
Gelź Xužk ū birayźn Kurd, dema neyarźn Kurda ū dagirkerźn Kurdistanź, Kurdekī kužt, hun jī bi cengawerī tol hilanīn ( heyf hilanīn ) bigirin.
Gelź Xužk ū birayźn Kurd, kengź Kurdekī bi destź neyarźn netewa Kurd were kužtin, hun jī, di žuna wī kesź žehīd da, sź zarokan ēźkin !...
Gelź Xužk ū birayźn Kurd, dema hun nu dizewicin, an cźvī an jī sźber zarok bīnin dinź !...
Gelź birayźn Kurdźn li Kurdistan ź ū Kurdźn li seranserź Cīhanź, hetanź sala 2113 yź, ango hetanź sed salź kī, bi kźmasī, sź an jī ēar Jin bīnin, ango sź caran an jī ēar caran bizewicin, bila jimara Kurda, li Kurdistanź ū li seranserź cīhanź, zźde be. Dakū em, bikaribin, li hemberź dagirkerźn Kurdistan ź, xwe biparezin ū em li hemberź Teknolojī ya īro wenda nebin !...
Hezar salź, Dagirkerźn Kurdistan ź, Bav ū Kalź me, bi žiklźn Curbe-cur kužtine. Dema em, Kurdistana mezin, ēź nekin, ewźn hīna, Hezar salźn din jī, me ū Zarokźn me, bi žiklźn Curbe-cur, bikujin. Divź em, dawī li žež devletźn īro, ''1-Tirkiye, 2-Īran, 3-Żraq ū Kuweyt ź, 4-Surīye, 5-Azarbeycan ū 6-Lūbnanź '', bīnin Ēend Welatźn Gelźn Arī lź dijīn, tevź Nexžź Kurdistan ź bikin ū wekź Īmparatorī ya Medya yź, Kurdistan mezin, ēź bikin. Ū pažź jī, emź Kurdistana Piroz, bikin Kele ya Demokrasī yź...