 |
Di dirokede iro |
 |
|
Rojek wek îro...
2012
Endamê PDK ya 1965ê, Hisênê Heso, roja 30ê tebaxê, di 2012 da, li bajarê Batmanê, li nexweþxaneya bi navê Dunya, çu ser dilovanî ya Xwe.2022
30.08.2022, Gorbaçov ê Eslê wî Kurde, Siyasetmedarê Rusî Serokê Yekîtîya Sovyetê, di 30.08.2022 de çu ser dilovanîya xwe.
|
|
|
 |
| |
Desturê Baþurê Kurdistan ( Beþê Çarem )
(2422 gotin)
(4270 car hat xwendin) 
  
Desturê Baþurê Kurdistan ( Beþê Çarem ) Maddeya çil û noyem : Malbat yekîneya civakî ya xwezayî û bingehiye di civakê de, û mafê wê ye ku hikumet û civak parêzgariyê lê bikin, lewra :
Yekem : Nabe girêdana hevjîniyê bê mohir kirin eger herdu alî yên wê hevjîniyê bê zorî lê kirin razî nebin.
Duyem : Hikumet parastina dayikîniyê û zarokiyê û pîriyê têxe ser mile xwe û civatek a pirispêkerî ji bo kar û bare malbatiyê tê damezirandin.
Sêyem : Zaro mafê perwerde û sexbêr kirinê û fêr kirina wan li ser dayik û babe heye, bab û dayik jî mafê rêz lêgirtinê û çavdêriyê li ser zaroyên wana hene, bi taybet li dema dest kurtiyê û pîriyê de.
Çarem : Bin dest kirina zaroyan û tepeser kirina wana di ware aburî ve qedexeye, hikumeta herêmê berheviyên pêwîs dike ji bo parastina wana:
Pêncem : Her awayekî cudahiyê û tundî dijwariyê û ne heqî di nava civakê û dibistanê de qedexeye.
Þeþem : Hikumeta herêmê damezirandina xaneya taybet bi çavdêrî kirinê û parastina wan jinan diyar dike ku bi sedema civakê ne tenahiya malbatî ji dest derketine.
Maddeya pênciyemîn : Her welatliyek mafê çavdêriya tendirustiyê heye, û dive hikumeta herêmê awayê parêzgarî kirin û çavdêrî kirinê dabîn bike û ligor þiyana wê jî mafên wan kesan dabîn dike ku bi sedema rewþekê ku di destên wana de nebuye, çafkaniya jiyarê ji destê wana derketiye û li dema nexweþî û pîrêiyê û bêwejiniyê û bê jiniyê de.
Maddeya pêncî û yekem : Yekem : Hikumeta herêmê pêgîre bi giringî danê bi tendirustiya giþî, bi dirust kirina nexweþxaneyan û dezgehên tendirustiyêû xaneya çavdêrî kirina civakî bo kesên nav sal, û awayê xwe parastin û çareserkirinê jî dabîn dike.
Duyem : Take kes û dezgehên sivîl dikarin nexweþxane û xaneya çareseriya taybet dirus bikin di bin çavdêrêiya dezgehên hikumeta herêmê, ev yek jî dê bi yasayî bê rêxistin.
Maddeya pêncî û duyem : Yekem : Kêm endaman mafê wane ku rêz li mirovahîniya wana bê girtin, herweha tu tiþt sedema kêm endamîniya wana be û di her astekê de bin, her wan mafên bingehî yên welatiyên hev jiyên xwe hene, û mafê wana ku jiyanek a hejî ku li gor þiyana xwezayî be, derbaz bike.
Duyem : Kêm endam mafê çareserkirina nujdarî û derunî û fêrkirin û damezirandin û sud wergirtin ji kêm endamiya dest çêkirî û amurên ku çiyanê dide û hemû wan tiþtana hene, ku þiyan û jêhatiya wana pêþde dibin heya þiyana herî bilind, ji bo ku wana cardin tevlî civakê bike.
Sêyem : Kêm endam mafê wana ku di hemû qonaxên nexiþe dana aburî û civakê de pêwîstiyên wana bê berçav kirin.
Çarem : Kêm endaman mafê wana ku bên parastin ji her serkut kirinekê yan ji her sîstemekê yan serederiyekê ku ser û bereke cudakariyê yan ne heqî têde bem yan jî ji hurmeta wana kêm bike.
Pêncem : Hikumeta herêmê giringiyê dide nîþan û nusênan ku bi riya Birayil ji bo wan kesên ku bi sedema kêm endamiya leþê wana pêwîstiya wana pêheye, têxe ser milê xwe.
Maddeya pêncî û sêyem : Hikumeta herêmê çavdêriya zanîngehên Kurdistanê û parêzgariya cihên pîroz û bingehên kesayetiyên manewî di çarçova yasayî de têxe ser milê xwe.
Maddeya pêncî û çar : Yekem : Hikumeta herêmê çavdêriya zaniest û çand û huner û handana lêkolîna zanistî têxe ser milê xwe.
Duyem : Her kesek mafê wî/ê ye ku beþdariyê di jiyana rewþenbîriyê de bike û sudê ji pêþdeçunên zanistî û bicî kirina wana werbigire û sudê li parêzgarî a yasayî li ser berjewendiyên maddî û manewî yên ku bi dest ve hatine ji her kareke zanistî yan hunerî yan çandî werbigire.
Sêyem : Her kesek maf heye ku di lêkolînên zanistî û çalakiyên afirandinê azad be.
Çarem : Hikumeta herêmê parêzgarî kirin li mafên mulkatiya afirandinê û retina rengan û nimune û nîþanên tomar kirî û navên bazirganiyê û karên çandî û zanistî têxe ser mile xwe.
Maddeya pêncî û pênç : Hikumeta herêma Kurdistanê çavdêriya sinêl û gencan têxe ser mile xwe, ewjî bi wê yekê ku :
Yekem : Ji serkut kirinê û varê bunê wana bi parêze.
Duyem : Di her warî de þiyanên wana pêþde bibe û jêhatiya wana êpþde bibe û þiyanên xwezayiya wana berçav bike û çalakiya wana pêþde bibe û arîkariya wana bike.
Sêyem : Di ware perwerdeyî de wana amade bike û bihayên exlaqî û nîþtîmaniya wana yên resen di wana de mukum bike û canê destpêþxistinê û hiþiyariya wana bi cûltûrê dîrokî û têkoþîn û mirovatiya netewê wana di wana de bicî bike.
Çarem : Delîve lihember wana bê vekirin daku þiyanên xwe di beþdarî kirina pirojekta pêþde birina aburî û civakî rewþenbîriyê de bêxin nava karî.
Pêncem : Dana nexiþe û bernameyan daku berpirsiyariyê bêxin ser milê xwe û rola wana jî di nava civakê de hebe .
Þeþem : Destpêþxistina take kes û koman pêþde bibe û giringiyê bide afirandina wana û bingehên pêwîst damezirîne ji bo çavdêrî û piþtevaniya maddî û manewiya wana.
Heftem : Canê arîkariyê û zibareyî û bicî kirina demokirasiyê di nava wan de pêþde bibe û sedemên sud wergirtinê li dema dest xalî buna wana bo wana dabîn bike bi awayekî ku berhem têde hebe û þiyan þarezayiya wana berçav bike û binirxîne.
Maddeya pêncî û þeþ : Werziþ kirin mafê her welatiyekê ye û dive hikumeta herêmê çalakiyên werziþî pêþde bibe û pêwîstiya wana dabîn bike.
Maddeya pêncî û heft : Yekem : Parêzgarî kirinli jîngehê, zevî, av, hewa, giya û dar û bar û candar, berpirsiyariya hemû kesên xwezayî û manewiye, ewên ku ziyanê bi her yek ji van tiþtana bigehîne, dê rastî lêpirsînê be li hember cardin çêkirinê, ji bilî berpirsiyariya sizayê, ligor yasayî.
Duyem : Welatî mafên bingehî hene li ser azadiyê û wekheviyê di rewþeka jiyara hejî û serûbereke civakî û aburiya weha ku jiyanek a bi þeref û xweþ bo wana bê dabîn kirin, û erkî þaristaniya jîngehî biparêze û baþtir bike ji bo berjewendiya nifþên niha û pêþerojê.
Sêyem : Çareser kirina çafkaniyên pîskirina jîngehî û kêmkirina wana li ser mile hikumeta herêmê ye, ji bona wê yekê jî xebat dike ji bo pêþde birina dar û barî û þînketiyê û parastina wê yekê û berfireh kirina wana û parastina dever û cihên kesk yên nava bajarî û derdorên bajaran û pêþdebirin û berfireh kirin û çêkirina baxçeyên giþtî û pawanên xwezayî, ji bo parastina candaran û giya û berhemên xwezayê û nehêlana avakirina avahiyan û dezgeh û bikar anîna amîran di pawanên xwezayî de.
Maddeya pêncî û heþtem : Dive hikumeta herêmê berheviyên pêwîs bike ji bo parastina bikarhênerî û arîkariya wana bike ji boku bikaribin parêzgariyê li xwe bikin bi afirandina riyên yasayî bo damezirandina yekîtî ûkomên taybetmend bo wê armancê.
Maddeya pêncî û noyem : Her kes mafê wê yekê heye ku bi awayekî azad bîr û boçunên xwe bîne ziman.
Maddeya þêstem : Hikumeta herêmê azadiya belavokan û çap û rojnamevanî û mafê civîn û xwenîþandanê û girevê bi awayekî aþitî dabîn dike, ev yekjî dê bi yasayî bête rêxistin.
Maddeya þêst û yekem : Azadiya gehandin û name guherînan bi posteyan û telefonan û bi nameya elektironî û yên din, hatiye parastin û nabe bê çavdêrî kirin yan gudariya wana bê kirin yan bên eþkere kirin, tenê jiber pêwîstiya yasayî yan ewlwkariyê nebe, ewjî bi biriyarek a dadwerî.
Maddeya þêst û duyem : Welatiyên herêma Kurdistanê ji sefer kirinê yan akincîbun ji derveya herêmê û vegeriyana wan, azadin.
Maddeya þêst û sêyem : Her kesek bi awayekî yasayî di nava herêmê de be mafê hatin û çunê bi awayekî azad heye û di diyar kirina cihê akincî bunê de azade û nabe ew maf bê sinurdar kirin, tenê jiber pêwîstiya parastina ewlekariya netewî yan tîtalên giþtî yan tendirustiya giþtî yan maf û azadî yên kesên din nebe, ligor yasayî.
Maddeya þêst û çarem : Hikumeta herêmê pêgîre bi mukum kirina rola dezgehên civaka sivîl û pêþtevanî kirina wana û pêþde birina wana û parastina serxwebuna wana ji bona bidest ve anîna armanca wana, ewjî bi yasayî tê rêxistin.
Maddeya þêst û pêncem : Ayin ne bi zoriye, her kes azadiya hizir û ayin û bawerî heye û hikumeta herêmê azadiya welatiyên Kurdistanê bi Musulman û Mesîhî ( fele ) û yezîdî û ewên din hêsan dike û azade, ji bo awayê peristê û erk û rê û resmên ayinî yên wana û rêz girtin li mizgeft û kenîse ( dêr ) û peristgehên din û pêþde birina wana.
Madeya þêst û þeþem : Rê bi tu awayên bêgariyekê (suxire) yan kar pêkirina bi zorî yan derxistina neheqî nayê dayin û nabe ev yek bê bikar anîn :
Yekem : Nîna neçar kirinê yan ber bi arasteya siyasî yan mina sizayakê liser bîr û baweriya siyasî yan bîr û hizirekê di ware mezhebî ve berevajiya sîstemê siyasî yan aburî yan civakî hebe, yan jiber gotina wan bîr û hiziran be.
Duyem : Mîna komkirina hêza bi bandor û bikar anîna wê bo armancên pêþde birina aburî.
Sêyem : Mina sizayekê liser beþdarî kirina partiyên siyasî.
Çarem : Mîna awayekî ji bo cuda kirina nejadî, civakî, netewî, ayinî, mezhebî yan siyasî.
Maddeya þêst û heftem : Yekem : Azadiya damezirandina kom û partiyên siyasî yan tevlî buna wana hetiye hêsan kirin û azad kirin û dê bi yasayekê bê rêxistin.
Duyem : Kes nayê neçar kirin ku tevlî partiyekê yan komekê be û nayê neçar kirin ku liser endametiya wî/ê be yan dest jê berde.
Sêyem : Kom û partiyên siyasî liser rêvebirin û rêxistin û mafên endametiya wan dê pêgîr bin bi pirensîpên demokirasiyê.
Çarem : Nabe partiyên siyasî tayê partiyek a biyanî, yan ser bi berjewendiya welatekê biyanî be.
Pêncem : Partî û komeleyan li ser rê û rêbaz û pirogiram û bicî kirina wana dê pêgîr bin bi bingehên wan mafên bingehî yên ku di desturî de hatiye diyar kirin û pejirandina bîr û hizirên hember û tev alî û bi kar anîna tundî dijwariyê.
Þeþem : Rê bi partî û rêxistî û kom û take kes jî nayê dayin ji bona bi destve anîna armancên partiyê yan hilbijardinê yan tiþtên din, ayin yan beþek ji naveroka pirtukên pîroz yên wana, yan rê û resmên ayinî mina awayekê bo kêm kirinê ji bingeha siyasî yan civakî yên kesên din bi kar bînin.
Hetem : Wan komelên ku armanc û kiriyarên wana ligel hikumeta yasayî ya sizayan hevdijin û helwîsteka dijî hev bi sîstema siyasî ya herêmê û jiyana aþitiyê û nêzîk bunê ji pêkhatiyên netewî û ayinî yak û gelê Kurdistanê pêgîrin bi wê yekê, tên qedexe kirin.
Maddeya þêst û heþtem : Her kes mafê beþdarî kirinê di civîn û komên aþitiyê de heye û nabe ev yek bê qedexe kirin, tenê ligor yasayî bene.
Maddeya þêst û noyem : Sozname û soznameyên haydarî yên navdewletî yên taybet bi mafên mirovî ku pêþde ji aliyê Îraqê ve hatine pejirandin, yan piþtre dice rêza wana dê vê desturê timam bikin.
Maddeya heftê : Kesên biyanî ji wan maf û azadiyan dê sudê bibînin ku di sozname û peymanname û rêketinname yên navdewletî ku biryar liser hatine dayin û komara Îraqa federal ev yek pejirandiye, li hember wê yekê jî wan erkên ku têde hatine diyar kirin dê keve ser mile wana.
Maddeya heftê û yekem : Qeyid yan sinur danîn li hember bicî buna her maf û azadiyekê ku div ê desturê de hatiye bi yasayî nebe, ne diruste, ew jî bi þertekî ku ew qeyid û sinurdarî bandore xwe nebe liser naveroka maf yan wê azadiyê tenê bi wê yekê ku civakeke ava liser bingeha demokirasî û hurmet û wekhevî û azadî û dadperwerî wê yekê bi pejirîne.
Fethî Gezneyî
Fethigezneyi@yahoo.com
Baþurê Kurdistan, 21. 11. 2006
Fethî Gezneyî Fgezneyî@yahoo.com http://www.xoybun.com/extra/slide/Unbenannt-2.swf
http://www.pdk-xoybun.com/nuceimages/Newroz_Kurdistan_PDK_Xoybun_x1.jpg
http://www.pdk-xoybun.com/nuceimages/Nexise_Kurdistane_PDK_b.jpg
|
[ Vegere: Fethî Gezneyî | Indeksa Beþan ] |
|
|
Ev malper, herî bash, bi Avant Browser, tê xuyakirin...
Download !!! 
