Tefiq Mahmûd ( Pîremêrd ) Di Dilê Meda Dijî.
Partîya Demokrat a Kurdistan - Xoybun
   
P D K - XOYBUN
1867 - 15.06.1950 - 15. 06. 2009
Ey Qehremanên Kurdistan ê, Hun Herdem, Di Dilê Meda Dijîn !
Qehremanên Þoreþa Kurdistan ê Nemir in ! ...
Tekoþîna Þoreþgeran Herdem Dibê, Mirina Koledarî û Terorîzma Dagirkerên Kurdistan ê !
Bijî Kurdistanek Yekgirtî, Serbixwa, Demokrat û Azad !
Partîya Demokrat a Kurdistan - Xoybun 
 
http://www.xoybun.com/extra/slide/Unbenannt-2.swf
http://www.pdk-xoybun.com/nuceimages/Newroz_Kurdistan_PDK_Xoybun_x1.jpg
http://www.pdk-xoybun.com/nuceimages/Nexise_Kurdistane_PDK_b.jpg
http://www.xoybun.com/nuceimages/Parastina_Sinore_Kurdistana_Mezin_1.jpg
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
Tefiq Mahmûd ( Pîremêrd ) :
Pîremêrd ( 1867 Silêmanî-15.06.1950 Silêmanî ) helbestvanekî Kurd e. Navê wî yê eslî, Tefiq Mahmud bû. Perwerdehiya olî dît. Piþtre li Stenbolê fakulteya dadê xelas kir. Di sala 1907 an de li Stenbolê di damezrandina Komeleya Kurdistan de cih girt. Di sala 1909 an de li Colemêrgê ( Hakkarî ), 1918 li Amasya bû qeymaqam. 1923 dîsa vegerand Silemaniyê. Nav salên 1926 û 1950 seroke rojnameyên "Jiyannewe" û "Jin" bû. Ser folklor gelek lêkolîn kir. Pîremêrd wekî pêþevanê helbestvaniya kurdî ya nûjên jî tê hesibandin.
GOTAREK :
Tefiq Mahmûd ( Pîremêrd )
Navê Pîremêrd yê rasteqînî, Tewfîq bûye. Tewfîq Kurê Mehmûd Axa, Mehmûd Axa kurê Hemze Axa bû. Ev zat li bajarê Silêmaniyeyê di sala 1867 an de ji dayik bûye û çavên xwe li cîhana ronahî vekiriye. Jî aliyê malbata wî ve navê Tewfîq lê hatiye kirin. Piþtî salan ji bo edakirina ferza Xweda çûye hecê. Ji ber vê yekê navê wî bûye "Hacî Tewfîq". Heçî navê "Pîremêr û Pîremêrd" nasnavê wî camêrî ye. Ev nasnav di jiyana wî de wisa cihê xwe girtiye ku bûye wekî navê hêmanî û her kes bi vî nasnavî wî camêrî dinase. Heya bi xwe jî, xwe bi heman nasnavî dide nasîn. Di giraniya antolojiyên wejeya kurdî de dîrokên wêjeya kurdî û pirtûkên din de jî bi vî nasnavî hatiye nivîsandin.
Pîremêrd, zarokatiya xwe di bajarê Silêmaniyeyê de derbas dike. Çanda xwe ya zarokatî ji malbata xwe û zarokên Silêmaniyeyê digire. Di temenê 6 – 7 saliya xwe de dest bi xwendina Qurana pîroz dike û di demeke kin de diqedîne. Dû re derbazî medreseyên Kurdistanê dibe û dest bi jiyana medreseyê û xwendina wê dike. Him pirtûkên erebî û him jî pirtûkên farisî dixwîne. Her du zimanan jî hîn dibe. Ji bo qenctirîn hînbûna van her du zimanan, diçe cem Mele Mehemedê pêþrewê mizgefta Hemze Axa. Li wir domekeke dirêj radiweste û dixwîne. Him xwendina medreseyê diqedîne û him jî zimanê erebî û farisî qenc hîn dibe. Di ber xwendina xwe re gelek helbestên hozanên kurd, ereb û faris jî di ber çavan re derbas dike û gelek rind hînî wêjeya wan jî dibe. Hindik jî be bi zimanê erebî û earisî jî helbest nivîsandine.
Pîremêrd, di dema feqîtiya xwe de, li gelek bajar û medreseyên Kurdistanê geriyaye. Kesên curbecur dîtine. Ji wan gelek ramanên cîhanê hîn bûye û ji seydayên têvel sey standiye. Ev stêrka li asîmanê wêjeya kurdî, dema dest bi xwendina medreseyê kiriye, di medrese û dîwanan de helbest jî dixwendin. Pêþî helbestên helbestkarên kurd yên bi nav û bang ên wekê Hacî Qadirê Koyî, Nalî, Mehwî, þêx Reza Talebanî û Mewlewî dixwendin. Dû re hêdî hêdî bi aliyê sazandina helbestên kurdî ve diherike û di dema feqîtiya xwe de bi zaravayê soranî gelek helbest sazandine û nivîsandine. Dema di medrese û dîwanan de bi dengê xwe yê zelal helbestên xwe dixwendin, zewqekî guhertî dida guhdaran.
Di ciwaniya xwe de nav û dengê wî belavî Kurdistanê dibe û di giraniya deverên Kurdistanê de tê nasîn.
Pîremêrd, di navbera salên 1882 û 1898 an de karmendiya hukumetê dike. Di sala 1882 an de li bajarê Silêmaniyeyê dibe katibê nifûsê û di sala 1886 an de dibe katibê sereke ( baþkatibê ) mehkemê. Di sala 1895 an de li bajarê Kerbeleyê dibe cîgirê dadgerê pirsyarî. Di sala 1998 an de digel þêx Seîdê Bavê þêx Mehmud diçe Tirkiyeyê û ji wir jî bi hev re çûne hecê. Piþtî edakirina ferza Xwedê car din difetile bajarê Silêmaniyeyê. Di sala 1891 ê de digel þêx Ehmedê Xaniqînê û helbestkar Wefayî diçine Tirkiyeyê. Li bejarê Stebolê rûdine. Piþtê domekekê karbidestên Meclîsa Osmanî pê dihesin ku Pîremêrd gelek rind bi zimanê farisî dizane. Wî dikin endamê meclisa alî û ritba begîtiyê didinê. Domekekê vî karî pêk tîne û dû re diçe zankoya Stenbolê. Di peymangeha huquqê de qeyda xwe çêdike û dest diavêje xwendina bilind. Bi rewþeke serketî peymangeha xwe dixwîne û diqedîne. Piþtî domekekê radiweste û dest bi sitaja parêzeriyê dike û dibe parêzerek qenc.
Li bajarê Stenbolê nivîsxaneyekê vedike û parêzeriyê bi rewþeke têkûz dimeþîne. Di navberê re bi keçikek tirk re dizewice û dibe xwedî malavayî. Di sala 1908 an de ji aliyê rewþenbîrên kurd ve di binê serekiya Seyid Evdilqadir de cemiyeteke bi navê "Kürd Teavün ve Terakki Cemiyeti" ( Komeleya Alîkarî û Pêþketina Kurd ) li bajarê Stenbolê damezirandin û ji aliyê heman cemiyetê ve bi navê "Kürd Teavün ve Terakki Gazetesi" ( Rojnameya Alîkar û Pêþketina Kurd ) rojnameyek jî weþandin. Pîremêrd bi navê xwe yê hêmanî "Tewfîqê Silêmanî" di nav de cih girt û bû xwedî berpirsyarê weeþana rojnameyê. Di heman demê de helbestên xwe jî di rojnameyê de diweþandin.
Di helbesta ku di rojnameya pêþî de hatiye weþandin de wiha digot :
Emro, ke rojî cejnî hemuman e ser be ser Kurdîþ legel gelan le çilexane hatine der Sî sal bû roj û rojê be salê le ber diçû Rojûy heram bû xêrî le ber þer debû be þer Merbû û tabi-î Mem û Zîn bûn, le rêge da Gurg û çeqel le çêqelî Bekirî Mergewer beter Mîller ne deng û rengî xelîfeyî debî û debîst Mezlûm ne hedî bû be þîkat degî bête derw Alem ke bûbûwe xizmî xezûrê sepanî þêx Kurd destî girt bo nobeyê nobeyî nekewte ber Herçî ke bîtwaye emin kirdim ew deme Rêgî Terablusî be pêxwas degirte ber Te nyan deda le Kurd ke þeq n, naben walî Ta þeq bû qebrî kurd û þeqeþeqî hate der Pîremêrd, di sala 1909 an de dibe qaymeqamê Colemergê û di sala 1918 an dibe muteserifê Amasiyê. Paþî ew jina xwe û du kurên xwe dihêle li Tirkiyê û vedigere diçe Silêmaniyeyê.
Wî çaxî li bajarê Silêmaniyeyê rojnameya "Jîn" di bin serekiya Huseyn Nazim de derdiket. Huseyn Nazim, serpiriþtiya wê rojnameyê dispêre Pîremêrd. Di sala 1934 an de Huseyn Nazim diçe rehmetê û Pîremêrd dibe rêveberê rojnameya "Jîn" û di heman salê de, çapxaneyekê kirê dike. Rojnameyê li wir diçapîne. Dû re navbera Pîremêrd û xwediyê çapxaneyê xerab dibe û bi pêwîstî çapxaneke din kirê dike. Heya sala koçdawiya xwe ( sala 1950 ) weþandina rojnameya "Jîn" didomîne. Vê rojnameyê gelek karên qenc ji Kurdan re pêk aniye. Mehmed Rusûl Hewar, di pirtûka xwe de gelek li ser "Pîremêrdê nemir" sekiniye û pesnê vî zatî dide.
Mehmed Resûl Hewar wê pirtûka hêja di sala 1970 yî de li bajarê Bexdayê diweþîne. Hûr û gir der barê jiyana Pîremêrd radixe ber çavan. Mehmed Resûl Hewar, Pîremêrd tenê weþanker, helbestvan û nivîskar nabîne. Di tanga Tolstoy, Vîktor Hugo de dibîne û pêþkêþî xwendevanan dike. Di heman demê de Pîremêrd bi helbest û nivîsên xwe kurd û Kurdistan vejandiye.
Bi van peywendiyan pêþ ve diçe û wiha dinivîse : "Pîremêrd, der barê evîn û evîndarî, hezkirin û siruþtiya xwezayê de, der barê neteweyên bindest, nemaze neteweya kurd û Kurdistanê, rizgariya gelên bindest nemaze gelê kurd û yên wekî wan gelek berhem û helbest nivîsandine û peþkêþî gelên cîhanê kiriye. Pîremêrd, wekî giraniya helbestkar û wêjekarên kurd, ji normalê zêdetir di helbestên xwe de dabaþa spehîtiya xwezayê dike. Her wekî li ser vê spehîtiyê bengî bûye dida nîþan.
Emê li vir helbesteke Pîremêrd a li ser Newrozê binivîsînîn ku wiha dibêje :
Eva roja sala taze ye, Newroz hatiye Cejna kevnê kurd e bi xweþî hatiye Çend sal e gula hîvya mebest bû heta par Her xûna lawan bû gula ava nû bihar Wî rengî sore bû ke asoyê bilindî kurd Mizgîna beyanê bo gele dûr û nêzîk bîr Newroz bû agrekî weha xiste nav cergewe Lawan bi eþq diçûn pêþber pir mergewe Wa roj hilat ji bedena berza welatewe Xûna þehîd e, rengê þefeq þewq vedatewe Heta niha li tarîxa milet da rû nede Qelxana gulê sîngê keçikan be hilnede Bo þehîdê weten naxwaze þîwen û girîn Ew namirin, wa li dilê miletan de dijîn Pîremêrd, li ser werzan jî helbest li dar xistine. Çawan tê zanîn ku werz jî, parçeyek ji xwezayê ne. Ji xwe xweza bi werzan tê holê.
Helbestvanê me werza havînê bi vê rewþa jêrîn hildide destê xwe û wiha dibêje :
Hewa havînê, hewa havînê Îsal havîna me zor bi kîn e Girê agirê sebûn sî tîn e Bergê esman bo me þîn e Feslê gulgeþtê Baxê Penawîn e Ev sebûna me ji ku ve hat ? Bi tîna germê hilqirça welat Stêra te lê xwe guherî nehat Biþne þîveya þemal kiþ û mat Dil vê germê qîz xemgîn e Girê Yarê ciyê rojtavê Rêya seyranê Newroz biriye Karêza þerîf av tê de maye Erxewan çiqpopê wê þikaye Girê Seyran ciyê zar û þîn e De Xwedê ye, hilkeve qîzîna þemalê Hewa zenga xemê min ji dil bimalê Ay bo dengxweþek digel þimþalê Bi wê xwestinê têr bûm binalê Derdê min karî ye û cerga min birîne Pîremêrd, bandora rojê û tavê li ser riwekan û pêþveçûna xwezayê hildide destên xwe. Dihêjîne û pêþkêþî geln cîhanê dike.
Mêhvanê me vê mijarê bi peywendiya kesan û dilberan þîrove dike û bi pîþekarane, bi vê helwesta jêrîn radigehîne me û wiha dibêje :
Wa beyanê gizînga tavê derket Nema þevem bi tîrêja rojê ser ket Xunçe gul xwe xuyan kir li dara Bibalê jî þewra xwe kir nav gulzara Lale tara ye, li ber berê çiyan Hênika can e bayê leylexan Dema êvarê sîbera baxan Xweþ e bo yarê bayê ser þeher Ev tîrana gul û milê can e Bê te cem min jîna zindan e Cejn û þaya min hergav girîn e Ez û bilbil cote zar û hejar Hînî hesra me gulala dewrim Wa jî daxa te bê wefa bimirim Çaverêya min ke, wa têm ser qebrê Bi hêwa te zindî bibim du carê Pîremêrd, werza biharê hildide destên xwe bi barana meha avrêlê dinimîne. Bi rewþa helbestên xwe dabaþ ji barîna barana avrêlê dike. Bi wê baranê gul û gulzar çawan diriwekin.
Kelijandina dilê bengiyan, bi gewherê nîþan dide û bi rewþeke zanistî vê yekê hildide ber çavan û helbesta xwe bi vî awayê jêrîn pêþkêþî me dike :
Barana nîsanê bû mirwarî Bi rehmê li ser me de barî Zanistî bi wê hinegê kêm bû Mîna gewher di nav sef de winda bû Xwedî erfan ji neslê xweþ Zanistî li gêjgêjî kir xelas Zanitî û zanistî Xwedê bi min bînin Belkî bêkesan bi þev bixwînin Xwendin þevê dike bi roj Perdetarîkê dike bi laþ Pîremêrd, di felsefeya xwe de, ew mafê ji law û mêran re hatiye nasîn, divê haman maf ji keç û jinan re jî bê nasîn. Da ku em bi aliyê cîhaneke wekhevî ve biherikîn û ji wan kevneperestiyên gemar rizgar bibin. Mêhvanê me pêþî gazî keçan dike ku wekî lawan ew jî di dibistanan de bixwînin û ji wê perda reþ bifilitin da ku bi karibin mafên xwe bistînin û biparêzin.
Ji bo gihîþtina vê yekê bi vê rewþa jêrîn bang li keçan dike û wiha dibêje :
Ey keçikno werin mektebê Hûn teskînê dilê me ne Zîneta bax û ba û terîqê ne Rewneqa destê gul im Teze em tê gehîþtin Dayika qenc xwendewar Mesela we têne meydan Qewmekê pê bêye kar Jin þirîka jîna mêr e Nek tenê xerêqa bar û dar e Terbiyeta mêjik û mindal e bo weten bêwijdan helal e
Pîremêrd, ji temenê piçûkatiya xwe heya dawiyê, ji gelê xwe re xizmeteke gelek qenc pêk aniye. Di sala 1950 yî de li bajarê Silêmaniyê di temenê 83 yan de koç dawî kir û li goristana heman bajarî radestî gora pîroz kirin. Dixwazin vî zatê gorbihuþt her dem bi bîra xwe bînin. Siyanet, rûmet û rêz ji gorbihuþt re.
Ji Pirtûka Dîroka Wêjeya Kurdî ya Feqî Huseyn Saðniç ( Weþanên Enstituya Kurdî ya Stenbolê ).
Çavkanî : - Pîremêrd; Dîwan, Bexda 1948 - Felah, Kakey; Pendekanê Pîremêrd, Bexda 1969 - Secadî, Elaedîn; Edebî Kurdî, Bexda 1968 - Hewar, Muhemed Resûl; Pîremêrdê Nemir, Bexda 1970 - Kurdo, Prof. Qanatê; Tarîxa Edebiyata Kurdî, Özge Yayincilik 1992 - Uzun, Mehmed; Antolojiya Edebiyata Kurdî, Tüm Zamanlar Yayincilik, Stenbol 1995 - Borekeyî (Sefîzade), Sidîq; Mêjûyî Wêjeyî Kurdî, Tebrêz 1951 - Kürd Mearif ve Terakki Gazetesi, Stenbol 1908 - Jîn, Silêmanî 1934 – 1950.
PÎREMÊRD
Navê Pîremêrd ê rasteqînî Tewfîq e. Tewfîq ango Pîremerd lawêMehmûd Axa û neviyê Hemza Axa ye. Pîremêrd sala 1867an libajarê Silêmaniyê hatiye cîhanê. Malbata wî nave wî tewfîq daniye. Piþtî ku ferza hecê kiriye nave wî bûye Hecî Tewfîq lê nasnavê wî bûye Pîremêr û Pîremêrd. Ev nasnav li þûna nave wî yê resen bûne nave wî yê ku di jiyana wî de cih girtine û ji aliyê gel ve jî hatiye pejirandin. Di hemû antolojî, pirtûk û nivîsan de jî bi navên Pîremêr û Pîremêrd tê nasîn.
Pîremêrd jiyana xwe ya zaroktî li bajarê Silêmaniyê derbas dike. Çanda xwe ya zaroktî ji malbat xwe û zarokên Silêmaniyê digire. Di temenê 6-7 saliya xwe de, dest bi xwendina Quranê dike. Di demeke kin de Quranê diqedîne. Piþtî qedandina Quranê derbasî medreseyên Kurdistanê dibe. Dest bi xwendina li medreseyan dike. Him pirtûkên erebî û him jî yên farisî dixwîne. Her du zimanan jî hîn dibe. Ji bo ku bêhtir hînî van herdu zimanan bibe, diçe mizgefta Hemza Axa cem Mele Mihemedê Pêþrewê. Li wira jî demekê dimîne û dersan digire. Him xwendina medreseyê diqedîne û him jî xweþiktir hînî erebî û farisî dibe. Di ber xwendina xwe re gelek helbestvanên kurd, ereb û faris jî di ber çavan re derbas dike. Her wiha hînî wêjeya wan jî dibe. Hindik jî be bi zimanê erebî û farisî jî helbest nivîsîne.
Pîremêrd di dema feqîtya xwe de, li gelek medrese û bajarên Kurdistanê geriyaye. Kesên cur bi cur dîtine. Ji wan hînî gelek ramanên cîhanê bûye. Ji gelek seydayan sey standiye. Pîremêrd dema ku dest bi xwendina xwe kiriye, di heman demê de di medrese û dîwanan de dest bi xwendina helbestan jî kiriye. Demên pêþî helbestên bi kurdî yên Þêx Riza Talebanî, Hacî Qadirê Koyî, Nalî, Þarezorî û Mehwî dixwendin. Piþtî demekê ew bixwe dest bi hûnandina helbestê dike û bi zaravayê soranî, helbestên delal dinivîse. Dema ku di medrese û dîwanan de helbestê xwe dixwendin, hesten guhdarên xwe di Hilda pîleya herî bilind. Hê di ciwaniya xwe de nav û dengê wî belav dibe û li piraniya Kurdistanê tê nasîn. Pîremêrd di navbera salên 1882 û 1898 an de, karmendiya hikûmetê dike.
Di sala 1882an de, li bajarê Silêmaniyê dibe katibê nifûsê û di sala 1885an de, dibe katibê sereke yê dadgehê. Sala 1886an jî li bajarê Kerbelayê, dibe cîgirê dadgerê pirsiyariyê.
Di sala 1898an de, ligel Þêx Seîd ê bavê Þêx Mehmûd diçe Tirkiyeyê û ji wira jî bi hev re diçin hecê. Piþtî hecê, carekî din vedigere bajarê Silêmaniyê.
Di sala 1891ê de, bi Þêx Ehmedê Xaniqînî û helbestvan Wefayî re diçe Tirkiyeyê. Li bajarê Stenbolê cîwar dibê. Piþtî demekê karbidestên Osmanî agahdar dibin ku Pîremêrd, xweþ bi farisî dizane. Wî dikin endamê meclisa Osmanî û ritbeya begîtiyê didinê. Demekê vî karî pêktîne û dû re diçe zankoya Stenbolê. Di peymangeha hiqûqê de qeyda xwe çêdike. Dest bý xwendina bilind dike. Bi awayek serkeftî zankoyê diqedîne. Piþtî demekê dest bi staja parêzeriyê dike. Dibe parêzerek baþ, kargeheke parêzeriyê li stenbolê vedike û dest bi peywirê dike. Di ve navberê re bi keçeke tirk re dizewice û dibe xwedî mal.
Di sala 1908 an de, ji aliyê rewþenbîrên kurd ve, di bin serokatiya Seyid Evdilqadir de cemiyeteke bi navê “Kurd Teavun ve Terakkî Cemiyetî” Ango Komeleya Alîkarî û Pêþketina Kurd, li bajarê Stenbolê dadimezrînin. Ji aliyê heman cemiyetê ve bi navê “Kurd Teavun ve Terakki Gazetesî” ango Rojnameya Alîkarî û Pêþketina Kurd, rojnameyek tê weþandin. Pîremêrd bi navê xwe yê resen, bi navê Tewfîq Silêmanî di nava vê rojnameyê de cih digire û dibe berpirsiyarê weþana rojnameyê. Di heman demê de helbestên xwe jî di vê rojnameyê de dide weþandin.
Pîremêrd di hiojmara yekem ya vê rojnameyê de vê helbestê dide weþandin û wiha dibêje :
Emro ke rojî cejnî hemuman e ser be ser Kurdîþ legel gelan le çilexane hatine der.
Sî sal bû roj û rojê be salê le ber diçû Rojûy heram bû xêrî le ber þer dabû be þer.
Merbû û tabiî Mem û Zîn bûn le rêge da Gurg û çeqel le çêqelî Bekirî Mergewer beter.
Mîller ne deng û rengî xelîfeyî debî û debist Mazlûm ne hedî bû be þîkat degî bête der.
Alem ke bûbûwe xizmî xezûrê sepanî þêx Kurd destî girt bo nobeyê nekewte ber.
Herçî ke bîtwaye emin kirdim ew dem e Rêgî Terablûsî be pêxwas degirte ber.
Tenyan deda le Kurd ke þeqn naben walî Ta þeq bû qebrî kurd û þeqeþeqî hate der.
Pîremerd, di sala 1909an de dibe qaymeqamê Colemêrgê.
Di sala 1912 an de jî dibe muteserifê bajarê tirk Amasyayê. Paþê ew jina xwe û du lawên xwe li Tirkiyeyê dihêle û vedigere Silêmaniyê. Wê demê rojnameya Jîn di bin serokatiya Hiseyn Nazim de derdiket. Hiseyn Nazim serperiþtiya rojnameya Jîn dispêre Pîremêrd.
Di sala 1934 an de Hiseyn Nazim diçe ser dilovaniya xwe û Pîremêrd dibe rêveberê rojnameya Jîn. Di heman salê de çapxaneyekê kirê dike. Rojnameyê li vê çapxanê derdixe. Dû re navbera Pîremêrd û xwediyê çapxanê xera dibe. Radibe çapxaneyeke din kirê dike. Heta sal 1950an ku koça dawî dike jî vê rojnameyê diweþîne. Herwiha di warê rojnamegeriya kurdî de Pîremêrd bi weþana rojnameya Jîn, karekî pîroz kiriye. Mihemed Resûl Hawar di pirtûka xwe de, li ser Pîremêrd ê nemir radiweste û pesnê wî dide. Mihemed Resûl Hawar di vê pirtûka ku sala 1970 yî li Bexdayê çapkirî de, jiyana Pîremêrd bi awayek berfireh li ber çavan radixe. Mihemed Resûl, Pîremêrd tenê wek helbestvan, weþanker û nivîskar nabîne. Di asta Viktor Hugo û Tolstoy de dibîne û pêþkêþî xwendevana dike.
Dema ku em li xebatên Pîremerd dinihêrin, em dibînin bê çima weke Tolstoyê kurdan hatiye bi navkirin. Lewra bi nivîsên folklorîk û bi çîrokên ku bûyerên dîrokî rojaneyî kirine wî ev nav heq kiriye.
Pîremêrd bi piralîbûna xwe jî baleke mezin dikiþîne. Gelek rexnegir wî di warê xebatên wî de weke pêþevanekî dibînin. Pîremêrd, çîrok, þano û helbest nivîsîne û rojnamevanî jî kiriye. Çîroknivîsên dema Pîremerd rewþa ku tê de bûn di çîrokên xwe de dianîn zimên. Lê Pîremêrd, destanên kurdî bi wateyeke folklorîk nivîsîn û kirin çîrok. Vê rewþa Pîremêrd ku destanên Kurdî bi þîroveyek nû kirin çîrok, rê li ber nivîskarên Kurd ên din jî vekir.
Elaedîn Secadî û Rehîmê Qazî du nivîskarên kurd in ku weke Pîremêrd tevgeriyane û bi heman wateyê çîrok nivîsîne.
Pîremêrd dî çîrokên xwe de, armanceke sincî, polîtîk û pedagojîk da ber xwe û nirxên neteweyî jî di çîrokên xwe de hûnandin. Her wiha cudabûn û nûjenîtiya xwe jî li ber çavan rahêxist. Ji aliyê din ve, Pîremêrd bi wergerandina klasîkên cîhanê, rê li ber romana kurdî jî vekiriye.
Pîremêrd di çîrokên xwe de, dîrok û folklor bi hev re xebitandine û nirxên civaka Kurd ên çandî, derêxistine pêþ. Pîremêrd çîrokên xwe bi zimanekî zelal û fêmbar nivîsîne. Ji du çîrokên dîrokî ku nivîsîn, di Dawazde Siwarey Merîwan de, 12 siwarên Kurd ên Mîrîtiya Baban ku sala 1770 an artêþa Ecem têkbirin vedibêje. Ev destana Kurd ku weke pexþanê hatibû nivîsîn, Pîremêrd bi awayek hemdem ji nûve nivîsiye. Di vê çîroka xwe de ji taybetmendiyên fermandarê Faris bi berfirehî diaxive. Ji aliyê din ve li ser girîngiya yekîtiya Kurdan jî radiweste û tîne zimên ku dema yekîtî pêkwere, tiþtek namîne ku bi serkeftin neqede. Herwiha duwazdeh suwarên kurd mînak dide û serkeftina wan a li hember artêþa Farisan weke çespîna vê yekê nîþan dide.
Çîroka wî ya din Memû Zîn a Ehmedê Xanî ye. Ev çîrok herî bêtir diþibe piyesekê. Di vê çîrokê de pirsgirêka jinê vedibêje. Di vê çîrokê de, pirsiyariya kesayetî tê kirin. Pîremêrd ev destana dîrokî girtiye dest û girêdanek di navbera dema bûrî û dema niha de pêkaniye. Wergêrên Pîremêrd ên bi vî rengî, salên 1940, 41 û 42an di kovara Gelawêj de hatine weþandin.
Di heman demê de Pîremêrd, bi helbestên xwe kurd û Kurdistan vejandiye. Bi van peywendiyan pêþ ve diçe û wiha dibêje : “Pîremêrd, der barê evîn û evîndarî, hezkirin û xwezayê de, der barê neteweyên bindest, nemaze neteweya kurd û Kurdistanê, rizgariya gelê bindest, nemaze gelê Kurd û yên mîna wan de, gelek helbest û berhem mivîsandine, pêþkêþî gelê cîhanê kirine.
Pîremêrd, weke giraniya helbestvan û wêjevanê kurd, bi awayek zêde behsa spehîtî û rindiya xwezayê dike.
Emê niha cih bidin helbesteke Pîremêrd a ku li ser Newrozê nivîsiye :
Eva roja sala taze ye Newroz hatiye Cejna kevnê kurd e bi xweþî hatiye.
Çend sal e gula hîvya mebest bû heta par Her xûna lawan bû gula ava nû bihar.
Wî rengê sore bû ke asoyê bilindî kurd Mizgîna beyanê bo gele dûr û nêzîk bîr.
Ewroz bû agrekî weha xiste nav cergewe Lawan bi eþq diçûn pêþber pir mergewe.
Wa roj hilat ji bedena berza welatewe Xûna þehîd e rengê þefeq þewq vedatewe.
Heta niha li tarîxa milet da rû nede Qelxana gulê sîngê keçikan be hilnede.
Bo þehîdê weten naxwaze þîwen û girîn Ew namirin wa li dilê miletan de dijîn.
Pîremêrd li ser demsalan jî helbest nivîsîne. Çawa tê zanîn ku demsal jî perçeyek ji xwezayê ne. Jixwe xweza bi demsalan tê holê.
Helbestvanê me li ser demsala havînê wiha dibêje :
Wa beyanê gizînga tavê derket Nema þevem bi tîrêja rojê serket.
Xunçe gul xwe xuyan kir li dara Bibalê jî þewra xwe kir nav gulzara.
Lale tara ye li ber berê çiyan Hênika can e bayê leylexan.
Dema êvarê sîbera baxan Xweþ e bo yarê bayê ser þeher.
Ev tîrana gul û milê can e Bê te cem min jîna zîndan e.
Cejn û þaya min hergav girîn e Ez û bilbil cote zar û hejar.
Hînî hesra me gulala dewrim Wa jî daxa te bê wefa bimrim.
Çaverêya min ke wa têm ser qebrê Bi hêwa te zindî bibim du carê.
Pîremêrd demsala biharê hildide dest û bi barana meha avrêlê dinimîne. Bi rewþa helbestên xwe dabaþ ji barîna barana avrêlê dike. Bi wê baranê gul û gulzar çawa direwikin. Kelijandina dilê bengiyan, bi gewherê nîþan dide û bi rewþeke zanistî vê yekê li ber çavan radixe.
Herwiha bi vî rengî vê helbesta jêr pêþkêþî me dike :
Barana nîsanê bû mirwarî Bi rehmê li ser me dibarî
Zanistî bi wê hinegê kêm bû Mîna gewher di nav sef de winda bû.
Xwedî erfan ji neslê xweþ Zanistî li gêjgêjî kir xelas
Zanîtî û zanistî Xwedê bimin bînin Belkî bêkesan biþev bixwînin.
Xwendin þevê dike biroj Perdetarîkê dike bi laþ :
Pîremêrd, di felsefeya xwe de destnîþan dike ku ew mafê ji mêr û lawan re hatiye nasîn, divê ji keç û jinan re jî bê nasîn. Da em jî bi aliyê cîhaneke wekhevî ve bimeþin û ji wan kevneperestiyên gemar rizgar bibin. Pîremêrd pêþî gazî keçan dike ku weke lawan, ew jî di dibistanan de bixwînin. Ji wê kemna reþ bifilitin ku bikaribin mafê xwe bistînin û biparêzin.
Ji bo gihîþtina vê yekê, bi vê rewþa jêrîn bang li keçan dike û wiha dibêje :
Ey keçikno werin mektebê Hûn teskînê dilê me ne.
Zîneta bax û ba û terîqê ne Rewneqa destê gul im.
Teze em tê gehîþtin Dayika qenc xwendewar.
Mesela we têne meydan Qewmekê pê bêye kar.
Jin þirîka jîna mêr e Nek tenê xerêqa bar û dêr e.
Terbiyeta mêjik û mindal e Bo weten bêwijdan helal e.
Pîremêrd li ser folklora kurdî gelek lêkolîn kirine. Ew weke pêþevanê helbestvaniya kurdî ya nûjên jî tê hesibandin.
Hinek xebatên Tefiq Mahmûd ( Pîremêrd ) :
Mawlawî Kurd ( ji hewramanî wergerandiye soranî ), 1935
Trajediya Mem û Zîn a Ehmedê Xanî, 1935
Çîroka 12 suwariyan ji Merîwanê, 1935
Xirmaî Kay Kon, Jiyan, 1936
Galte û gep-Berhevka folklora kurdî, 1947
Kemançejen (wergêra ji tirkî)
Mewlana Xalid Neqþîbendî
Besaranî ( ji hewramanî wergêra soranî )
Encamî piyawî bengkêþ, Gelawêj, 1941
Zoremilî milþikanîle dûwaye, Gelawêj, 1942
Felesefey kiçe kurdek, Gelawêj, 1942
Mehmûd Axa, 1942
http://www.xoybun.com/extra/slide/Unbenannt-2.swf
http://www.pdk-xoybun.com/nuceimages/Newroz_Kurdistan_PDK_Xoybun_x1.jpg
http://www.pdk-xoybun.com/nuceimages/Nexise_Kurdistane_PDK_b.jpg
http://www.xoybun.com/nuceimages/Parastina_Sinore_Kurdistana_Mezin_1.jpg
|
