Karl Valentin


Pêlê wêne yê hanê bike

* * * * * * * * * * * * * * * * * * *



Karl Valentin

Werger : Welîd Murad

Navê wî ê rastî “Valentin Fey” ye, ew di sala 1882ê de li bajarê Mûnixê ( München ) li Elmaniya, ji dayîk bû ye. Piþtî dema dibistanê û qerebalixa xwendinê, ew di sala 1902ê de berê xwe didê dibistana huner û þanogeriyê û ew qûnaxa destpêka wî bû ko, bi berfirehî tê naskirin.

Di sala 1908ê de, di þanoyeke ko, wî bixwe amade kiribû, bi serkeftinek bêhempa jê der dikeve û deng vedide.

Di sala 1911ê de, hevnasînê bi “Liesl Karlstadt” re çê dike û wê ji xwe re dike heval ( jin ). Wan herduyan bi hev re ji sala 1915ê dest bi pêþkêþkirina þano û lîstikan li Münchenê kirin. Di salên bîstê û sihê de, ew gelek caran li Wien ê paytexta Austirya, li Zurichê Pytexta Siwêsira û li Berlinê paytexta Elmaniya bi huner û þanogeriya xwe dibûn mêvan. Li wan cîgehan lîstik û parçeþano pêþkêþî cemawerên xwe dikir in.

Di sala 1931ê de, Valentin ji bo xwe û hunera xwe, þanogehek taybetî damezirand. Ji bo wê mebest û armancê jî, hemû sermiyanê xwe jê re terxan kir. Û tiþtê di wan salan de kom kiribû, tev di oxira wê de xerc kir. Ev þanogeh di sala 1934ê de, bi þêweyekî fermî hate vekirin. û karên hunerî tê de, hatin pêþkêþ kirin. Lê mixabin, piþtî salekê ji ber eger û astengiyên eborî, neçar dimîne ko, wê dîse bigrê. Piþtî wê qûnaxê, netenê kesetiya Valentin, lê belê di wê demê de, ya hemû welatên Ewrûpa tûþî gelek pirsgirêkan tên. û êdî berê wan dikeve aliyê cenga cîhanî de.

Dema wê cenga bi qirêj despê kir, berhemên Valentîn ên þanogerî jî qels bûn. Vêca kêm caran li ser textebanên þanogehan dihat dîtin. Tevî wan mercên dijwar, wî hewil daye ko, gelek diyalog, Monolog, skêç, çîrok û parçeþanoyan binivisîne. Piþtî ceng radiweste, lê welatê wî di nav xwelî û wêrankirinê de dimîne. Di nav bera salên 1947/1948ê de, ew dîsa hewil didê, ko li þanogeriyê vegere. Lê sed mixabin, êdî dem nema alîkariyê pê re dike û divê xatirê xwe ji jiyanê bixwazê. Di roja 9ê sibatê sala 1948an bar dikê û diçê ser dilovaniya xwedê.

Heya niha hezkiriyên wî di nav gelê wî de pir in. wî bi þanoyên wî, bi komîdiyayên wî bibîr tînin. Ta radeya gelek mirovên dema wî berhemên wî jiber kiribûn û bi sirûþtî dixwend in.

Di sala 1920ê de, Helbestvan û þanogerê Elamanî ê gewre Bertolt Brecht, di nameyekê de ji hevalekî xwe re dinivisîne :
  • * “doh êvarî, ez û Valentin li keberê bi hev re rûniþtî bûn. Wî ez gelekî kenendim û hindik mabû ji ber ken ez ji ser palgehê xwe de bikevim.”

  • * Ev peyv û herweha ev Monologa li jêr, mi ji pirtûkeke danehevî ko, baþtirîn berhemên wî di nav rûpelên xwe de kom dike, girtine. Û ev têkstên di vê pirtûkê de cihêwaziya wan ji ên di herheþt cildên wî de nînin. ( Karl Valentin, berhemên giþtî di heþt cildan de )

    “Karl Valentin, Sämtliche Werke in acht Bänden. Herausgegeben von Helmut Bachmaier und Manfred Faust. Piper Verlag, München 1991 ff”

    Monolog beþekî pir hezkirî ye û girînge di wêjeyê de. bi zehfî ji aliyê hunermend û þanogeran ve, tê pêþkêþ kirin.

    Welîd Murad

    Kurdistan Welatê Kurdaye - Her Bijî Kurd û Kurdistan

    http://www.pdk-xoybun.com

    http://www.xoybun.com/extra/slide/Unbenannt-2.swf





  • Navnîþana ev nûçe jê hatî: PDK-XOYBUN; wiha, di xizmeta, Kurd û Kurdistanê daye : Pirojeya Kurdistana Mezin, Pirojeyên Aborî û Avakirin, Pirojeyên Cand û Huner, Lêkolîna Dîroka Kurdistanê, Perwerdeya Zimanê Kurdî, Perwerdeya Zanîn û Sîyasî, Weþana Malper û TV yên Kurdistane.
    http://www.pdk-xoybun.com - www.xoybun.com

    Bo vê nûçeyê navnîþan:
    http://www.pdk-xoybun.com - www.xoybun.com/modules.php?name=Sections&op=viewarticle&artid=522