 Tefiq Mahmūd ( Pīremźrd ) Di Dilź Meda Dijī.
di Friday, 19.June. @ 00:00:00 CEST
Partīya Demokrat a Kurdistan - Xoybun
   
P D K - XOYBUN
1867 - 15.06.1950 - 15. 06. 2009
Ey Qehremanźn Kurdistan ź, Hun Herdem, Di Dilź Meda Dijīn !
Qehremanźn Žoreža Kurdistan ź Nemir in ! ...
Tekožīna Žorežgeran Herdem Dibź, Mirina Koledarī ū Terorīzma Dagirkerźn Kurdistan ź !
Bijī Kurdistanek Yekgirtī, Serbixwa, Demokrat ū Azad !
Partīya Demokrat a Kurdistan - Xoybun 
 
http://www.xoybun.com/extra/slide/Unbenannt-2.swf
http://www.pdk-xoybun.com/nuceimages/Newroz_Kurdistan_PDK_Xoybun_x1.jpg
http://www.pdk-xoybun.com/nuceimages/Nexise_Kurdistane_PDK_b.jpg
http://www.xoybun.com/nuceimages/Parastina_Sinore_Kurdistana_Mezin_1.jpg
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
Tefiq Mahmūd ( Pīremźrd ) :
Pīremźrd ( 1867 Silźmanī-15.06.1950 Silźmanī ) helbestvanekī Kurd e. Navź wī yź eslī, Tefiq Mahmud bū. Perwerdehiya olī dīt. Pižtre li Stenbolź fakulteya dadź xelas kir. Di sala 1907 an de li Stenbolź di damezrandina Komeleya Kurdistan de cih girt. Di sala 1909 an de li Colemźrgź ( Hakkarī ), 1918 li Amasya bū qeymaqam. 1923 dīsa vegerand Silemaniyź. Nav salźn 1926 ū 1950 seroke rojnameyźn "Jiyannewe" ū "Jin" bū. Ser folklor gelek lźkolīn kir. Pīremźrd wekī pźževanź helbestvaniya kurdī ya nūjźn jī tź hesibandin.
GOTAREK :
Tefiq Mahmūd ( Pīremźrd )
Navź Pīremźrd yź rasteqīnī, Tewfīq būye. Tewfīq Kurź Mehmūd Axa, Mehmūd Axa kurź Hemze Axa bū. Ev zat li bajarź Silźmaniyeyź di sala 1867 an de ji dayik būye ū ēavźn xwe li cīhana ronahī vekiriye. Jī aliyź malbata wī ve navź Tewfīq lź hatiye kirin. Pižtī salan ji bo edakirina ferza Xweda ēūye hecź. Ji ber vź yekź navź wī būye "Hacī Tewfīq". Heēī navź "Pīremźr ū Pīremźrd" nasnavź wī camźrī ye. Ev nasnav di jiyana wī de wisa cihź xwe girtiye ku būye wekī navź hźmanī ū her kes bi vī nasnavī wī camźrī dinase. Heya bi xwe jī, xwe bi heman nasnavī dide nasīn. Di giraniya antolojiyźn wejeya kurdī de dīrokźn wźjeya kurdī ū pirtūkźn din de jī bi vī nasnavī hatiye nivīsandin.
Pīremźrd, zarokatiya xwe di bajarź Silźmaniyeyź de derbas dike. Ēanda xwe ya zarokatī ji malbata xwe ū zarokźn Silźmaniyeyź digire. Di temenź 6 – 7 saliya xwe de dest bi xwendina Qurana pīroz dike ū di demeke kin de diqedīne. Dū re derbazī medreseyźn Kurdistanź dibe ū dest bi jiyana medreseyź ū xwendina wź dike. Him pirtūkźn erebī ū him jī pirtūkźn farisī dixwīne. Her du zimanan jī hīn dibe. Ji bo qenctirīn hīnbūna van her du zimanan, diēe cem Mele Mehemedź pźžrewź mizgefta Hemze Axa. Li wir domekeke dirźj radiweste ū dixwīne. Him xwendina medreseyź diqedīne ū him jī zimanź erebī ū farisī qenc hīn dibe. Di ber xwendina xwe re gelek helbestźn hozanźn kurd, ereb ū faris jī di ber ēavan re derbas dike ū gelek rind hīnī wźjeya wan jī dibe. Hindik jī be bi zimanź erebī ū earisī jī helbest nivīsandine.
Pīremźrd, di dema feqītiya xwe de, li gelek bajar ū medreseyźn Kurdistanź geriyaye. Kesźn curbecur dītine. Ji wan gelek ramanźn cīhanź hīn būye ū ji seydayźn tźvel sey standiye. Ev stźrka li asīmanź wźjeya kurdī, dema dest bi xwendina medreseyź kiriye, di medrese ū dīwanan de helbest jī dixwendin. Pźžī helbestźn helbestkarźn kurd yźn bi nav ū bang źn wekź Hacī Qadirź Koyī, Nalī, Mehwī, žźx Reza Talebanī ū Mewlewī dixwendin. Dū re hźdī hźdī bi aliyź sazandina helbestźn kurdī ve diherike ū di dema feqītiya xwe de bi zaravayź soranī gelek helbest sazandine ū nivīsandine. Dema di medrese ū dīwanan de bi dengź xwe yź zelal helbestźn xwe dixwendin, zewqekī guhertī dida guhdaran.
Di ciwaniya xwe de nav ū dengź wī belavī Kurdistanź dibe ū di giraniya deverźn Kurdistanź de tź nasīn.
Pīremźrd, di navbera salźn 1882 ū 1898 an de karmendiya hukumetź dike. Di sala 1882 an de li bajarź Silźmaniyeyź dibe katibź nifūsź ū di sala 1886 an de dibe katibź sereke ( bažkatibź ) mehkemź. Di sala 1895 an de li bajarź Kerbeleyź dibe cīgirź dadgerź pirsyarī. Di sala 1998 an de digel žźx Seīdź Bavź žźx Mehmud diēe Tirkiyeyź ū ji wir jī bi hev re ēūne hecź. Pižtī edakirina ferza Xwedź car din difetile bajarź Silźmaniyeyź. Di sala 1891 ź de digel žźx Ehmedź Xaniqīnź ū helbestkar Wefayī diēine Tirkiyeyź. Li bejarź Stebolź rūdine. Pižtź domekekź karbidestźn Meclīsa Osmanī pź dihesin ku Pīremźrd gelek rind bi zimanź farisī dizane. Wī dikin endamź meclisa alī ū ritba begītiyź didinź. Domekekź vī karī pźk tīne ū dū re diēe zankoya Stenbolź. Di peymangeha huquqź de qeyda xwe ēźdike ū dest diavźje xwendina bilind. Bi rewžeke serketī peymangeha xwe dixwīne ū diqedīne. Pižtī domekekź radiweste ū dest bi sitaja parźzeriyź dike ū dibe parźzerek qenc.
Li bajarź Stenbolź nivīsxaneyekź vedike ū parźzeriyź bi rewžeke tźkūz dimežīne. Di navberź re bi keēikek tirk re dizewice ū dibe xwedī malavayī. Di sala 1908 an de ji aliyź rewženbīrźn kurd ve di binź serekiya Seyid Evdilqadir de cemiyeteke bi navź "Kürd Teavün ve Terakki Cemiyeti" ( Komeleya Alīkarī ū Pźžketina Kurd ) li bajarź Stenbolź damezirandin ū ji aliyź heman cemiyetź ve bi navź "Kürd Teavün ve Terakki Gazetesi" ( Rojnameya Alīkar ū Pźžketina Kurd ) rojnameyek jī wežandin. Pīremźrd bi navź xwe yź hźmanī "Tewfīqź Silźmanī" di nav de cih girt ū bū xwedī berpirsyarź weežana rojnameyź. Di heman demź de helbestźn xwe jī di rojnameyź de diwežandin.
Di helbesta ku di rojnameya pźžī de hatiye wežandin de wiha digot :
Emro, ke rojī cejnī hemuman e ser be ser Kurdīž legel gelan le ēilexane hatine der Sī sal bū roj ū rojź be salź le ber diēū Rojūy heram bū xźrī le ber žer debū be žer Merbū ū tabi-ī Mem ū Zīn būn, le rźge da Gurg ū ēeqel le ēźqelī Bekirī Mergewer beter Mīller ne deng ū rengī xelīfeyī debī ū debīst Mezlūm ne hedī bū be žīkat degī bźte derw Alem ke būbūwe xizmī xezūrź sepanī žźx Kurd destī girt bo nobeyź nobeyī nekewte ber Herēī ke bītwaye emin kirdim ew deme Rźgī Terablusī be pźxwas degirte ber Te nyan deda le Kurd ke žeq n, naben walī Ta žeq bū qebrī kurd ū žeqežeqī hate der Pīremźrd, di sala 1909 an de dibe qaymeqamź Colemergź ū di sala 1918 an dibe muteserifź Amasiyź. Pažī ew jina xwe ū du kurźn xwe dihźle li Tirkiyź ū vedigere diēe Silźmaniyeyź.
Wī ēaxī li bajarź Silźmaniyeyź rojnameya "Jīn" di bin serekiya Huseyn Nazim de derdiket. Huseyn Nazim, serpirižtiya wź rojnameyź dispźre Pīremźrd. Di sala 1934 an de Huseyn Nazim diēe rehmetź ū Pīremźrd dibe rźveberź rojnameya "Jīn" ū di heman salź de, ēapxaneyekź kirź dike. Rojnameyź li wir diēapīne. Dū re navbera Pīremźrd ū xwediyź ēapxaneyź xerab dibe ū bi pźwīstī ēapxaneke din kirź dike. Heya sala koēdawiya xwe ( sala 1950 ) wežandina rojnameya "Jīn" didomīne. Vź rojnameyź gelek karźn qenc ji Kurdan re pźk aniye. Mehmed Rusūl Hewar, di pirtūka xwe de gelek li ser "Pīremźrdź nemir" sekiniye ū pesnź vī zatī dide.
Mehmed Resūl Hewar wź pirtūka hźja di sala 1970 yī de li bajarź Bexdayź diwežīne. Hūr ū gir der barź jiyana Pīremźrd radixe ber ēavan. Mehmed Resūl Hewar, Pīremźrd tenź wežanker, helbestvan ū nivīskar nabīne. Di tanga Tolstoy, Vīktor Hugo de dibīne ū pźžkźžī xwendevanan dike. Di heman demź de Pīremźrd bi helbest ū nivīsźn xwe kurd ū Kurdistan vejandiye.
Bi van peywendiyan pźž ve diēe ū wiha dinivīse : "Pīremźrd, der barź evīn ū evīndarī, hezkirin ū siružtiya xwezayź de, der barź neteweyźn bindest, nemaze neteweya kurd ū Kurdistanź, rizgariya gelźn bindest nemaze gelź kurd ū yźn wekī wan gelek berhem ū helbest nivīsandine ū pežkźžī gelźn cīhanź kiriye. Pīremźrd, wekī giraniya helbestkar ū wźjekarźn kurd, ji normalź zźdetir di helbestźn xwe de dabaža spehītiya xwezayź dike. Her wekī li ser vź spehītiyź bengī būye dida nīžan.
Emź li vir helbesteke Pīremźrd a li ser Newrozź binivīsīnīn ku wiha dibźje :
Eva roja sala taze ye, Newroz hatiye Cejna kevnź kurd e bi xwežī hatiye Ēend sal e gula hīvya mebest bū heta par Her xūna lawan bū gula ava nū bihar Wī rengī sore bū ke asoyź bilindī kurd Mizgīna beyanź bo gele dūr ū nźzīk bīr Newroz bū agrekī weha xiste nav cergewe Lawan bi ežq diēūn pźžber pir mergewe Wa roj hilat ji bedena berza welatewe Xūna žehīd e, rengź žefeq žewq vedatewe Heta niha li tarīxa milet da rū nede Qelxana gulź sīngź keēikan be hilnede Bo žehīdź weten naxwaze žīwen ū girīn Ew namirin, wa li dilź miletan de dijīn Pīremźrd, li ser werzan jī helbest li dar xistine. Ēawan tź zanīn ku werz jī, parēeyek ji xwezayź ne. Ji xwe xweza bi werzan tź holź.
Helbestvanź me werza havīnź bi vź rewža jźrīn hildide destź xwe ū wiha dibźje :
Hewa havīnź, hewa havīnź Īsal havīna me zor bi kīn e Girź agirź sebūn sī tīn e Bergź esman bo me žīn e Feslź gulgežtź Baxź Penawīn e Ev sebūna me ji ku ve hat ? Bi tīna germź hilqirēa welat Stźra te lź xwe guherī nehat Bižne žīveya žemal kiž ū mat Dil vź germź qīz xemgīn e Girź Yarź ciyź rojtavź Rźya seyranź Newroz biriye Karźza žerīf av tź de maye Erxewan ēiqpopź wź žikaye Girź Seyran ciyź zar ū žīn e De Xwedź ye, hilkeve qīzīna žemalź Hewa zenga xemź min ji dil bimalź Ay bo dengxwežek digel žimžalź Bi wź xwestinź tźr būm binalź Derdź min karī ye ū cerga min birīne Pīremźrd, bandora rojź ū tavź li ser riwekan ū pźžveēūna xwezayź hildide destźn xwe. Dihźjīne ū pźžkźžī geln cīhanź dike.
Mźhvanź me vź mijarź bi peywendiya kesan ū dilberan žīrove dike ū bi pīžekarane, bi vź helwesta jźrīn radigehīne me ū wiha dibźje :
Wa beyanź gizīnga tavź derket Nema ževem bi tīrźja rojź ser ket Xunēe gul xwe xuyan kir li dara Bibalź jī žewra xwe kir nav gulzara Lale tara ye, li ber berź ēiyan Hźnika can e bayź leylexan Dema źvarź sībera baxan Xwež e bo yarź bayź ser žeher Ev tīrana gul ū milź can e Bź te cem min jīna zindan e Cejn ū žaya min hergav girīn e Ez ū bilbil cote zar ū hejar Hīnī hesra me gulala dewrim Wa jī daxa te bź wefa bimirim Ēaverźya min ke, wa tźm ser qebrź Bi hźwa te zindī bibim du carź Pīremźrd, werza biharź hildide destźn xwe bi barana meha avrźlź dinimīne. Bi rewža helbestźn xwe dabaž ji barīna barana avrźlź dike. Bi wź baranź gul ū gulzar ēawan diriwekin.
Kelijandina dilź bengiyan, bi gewherź nīžan dide ū bi rewžeke zanistī vź yekź hildide ber ēavan ū helbesta xwe bi vī awayź jźrīn pźžkźžī me dike :
Barana nīsanź bū mirwarī Bi rehmź li ser me de barī Zanistī bi wź hinegź kźm bū Mīna gewher di nav sef de winda bū Xwedī erfan ji neslź xwež Zanistī li gźjgźjī kir xelas Zanitī ū zanistī Xwedź bi min bīnin Belkī bźkesan bi žev bixwīnin Xwendin ževź dike bi roj Perdetarīkź dike bi laž Pīremźrd, di felsefeya xwe de, ew mafź ji law ū mźran re hatiye nasīn, divź haman maf ji keē ū jinan re jī bź nasīn. Da ku em bi aliyź cīhaneke wekhevī ve biherikīn ū ji wan kevneperestiyźn gemar rizgar bibin. Mźhvanź me pźžī gazī keēan dike ku wekī lawan ew jī di dibistanan de bixwīnin ū ji wź perda rež bifilitin da ku bi karibin mafźn xwe bistīnin ū biparźzin.
Ji bo gihīžtina vź yekź bi vź rewža jźrīn bang li keēan dike ū wiha dibźje :
Ey keēikno werin mektebź Hūn teskīnź dilź me ne Zīneta bax ū ba ū terīqź ne Rewneqa destź gul im Teze em tź gehīžtin Dayika qenc xwendewar Mesela we tźne meydan Qewmekź pź bźye kar Jin žirīka jīna mźr e Nek tenź xerźqa bar ū dar e Terbiyeta mźjik ū mindal e bo weten bźwijdan helal e
Pīremźrd, ji temenź piēūkatiya xwe heya dawiyź, ji gelź xwe re xizmeteke gelek qenc pźk aniye. Di sala 1950 yī de li bajarź Silźmaniyź di temenź 83 yan de koē dawī kir ū li goristana heman bajarī radestī gora pīroz kirin. Dixwazin vī zatź gorbihužt her dem bi bīra xwe bīnin. Siyanet, rūmet ū rźz ji gorbihužt re.
Ji Pirtūka Dīroka Wźjeya Kurdī ya Feqī Huseyn Sašniē ( Wežanźn Enstituya Kurdī ya Stenbolź ).
Ēavkanī : - Pīremźrd; Dīwan, Bexda 1948 - Felah, Kakey; Pendekanź Pīremźrd, Bexda 1969 - Secadī, Elaedīn; Edebī Kurdī, Bexda 1968 - Hewar, Muhemed Resūl; Pīremźrdź Nemir, Bexda 1970 - Kurdo, Prof. Qanatź; Tarīxa Edebiyata Kurdī, Özge Yayincilik 1992 - Uzun, Mehmed; Antolojiya Edebiyata Kurdī, Tüm Zamanlar Yayincilik, Stenbol 1995 - Borekeyī (Sefīzade), Sidīq; Mźjūyī Wźjeyī Kurdī, Tebrźz 1951 - Kürd Mearif ve Terakki Gazetesi, Stenbol 1908 - Jīn, Silźmanī 1934 – 1950.
PĪREMŹRD
Navź Pīremźrd ź rasteqīnī Tewfīq e. Tewfīq ango Pīremerd lawźMehmūd Axa ū neviyź Hemza Axa ye. Pīremźrd sala 1867an libajarź Silźmaniyź hatiye cīhanź. Malbata wī nave wī tewfīq daniye. Pižtī ku ferza hecź kiriye nave wī būye Hecī Tewfīq lź nasnavź wī būye Pīremźr ū Pīremźrd. Ev nasnav li žūna nave wī yź resen būne nave wī yź ku di jiyana wī de cih girtine ū ji aliyź gel ve jī hatiye pejirandin. Di hemū antolojī, pirtūk ū nivīsan de jī bi navźn Pīremźr ū Pīremźrd tź nasīn.
Pīremźrd jiyana xwe ya zaroktī li bajarź Silźmaniyź derbas dike. Ēanda xwe ya zaroktī ji malbat xwe ū zarokźn Silźmaniyź digire. Di temenź 6-7 saliya xwe de, dest bi xwendina Quranź dike. Di demeke kin de Quranź diqedīne. Pižtī qedandina Quranź derbasī medreseyźn Kurdistanź dibe. Dest bi xwendina li medreseyan dike. Him pirtūkźn erebī ū him jī yźn farisī dixwīne. Her du zimanan jī hīn dibe. Ji bo ku bźhtir hīnī van herdu zimanan bibe, diēe mizgefta Hemza Axa cem Mele Mihemedź Pźžrewź. Li wira jī demekź dimīne ū dersan digire. Him xwendina medreseyź diqedīne ū him jī xwežiktir hīnī erebī ū farisī dibe. Di ber xwendina xwe re gelek helbestvanźn kurd, ereb ū faris jī di ber ēavan re derbas dike. Her wiha hīnī wźjeya wan jī dibe. Hindik jī be bi zimanź erebī ū farisī jī helbest nivīsīne.
Pīremźrd di dema feqītya xwe de, li gelek medrese ū bajarźn Kurdistanź geriyaye. Kesźn cur bi cur dītine. Ji wan hīnī gelek ramanźn cīhanź būye. Ji gelek seydayan sey standiye. Pīremźrd dema ku dest bi xwendina xwe kiriye, di heman demź de di medrese ū dīwanan de dest bi xwendina helbestan jī kiriye. Demźn pźžī helbestźn bi kurdī yźn Žźx Riza Talebanī, Hacī Qadirź Koyī, Nalī, Žarezorī ū Mehwī dixwendin. Pižtī demekź ew bixwe dest bi hūnandina helbestź dike ū bi zaravayź soranī, helbestźn delal dinivīse. Dema ku di medrese ū dīwanan de helbestź xwe dixwendin, hesten guhdarźn xwe di Hilda pīleya herī bilind. Hź di ciwaniya xwe de nav ū dengź wī belav dibe ū li piraniya Kurdistanź tź nasīn. Pīremźrd di navbera salźn 1882 ū 1898 an de, karmendiya hikūmetź dike.
Di sala 1882an de, li bajarź Silźmaniyź dibe katibź nifūsź ū di sala 1885an de, dibe katibź sereke yź dadgehź. Sala 1886an jī li bajarź Kerbelayź, dibe cīgirź dadgerź pirsiyariyź.
Di sala 1898an de, ligel Žźx Seīd ź bavź Žźx Mehmūd diēe Tirkiyeyź ū ji wira jī bi hev re diēin hecź. Pižtī hecź, carekī din vedigere bajarź Silźmaniyź.
Di sala 1891ź de, bi Žźx Ehmedź Xaniqīnī ū helbestvan Wefayī re diēe Tirkiyeyź. Li bajarź Stenbolź cīwar dibź. Pižtī demekź karbidestźn Osmanī agahdar dibin ku Pīremźrd, xwež bi farisī dizane. Wī dikin endamź meclisa Osmanī ū ritbeya begītiyź didinź. Demekź vī karī pźktīne ū dū re diēe zankoya Stenbolź. Di peymangeha hiqūqź de qeyda xwe ēźdike. Dest bż xwendina bilind dike. Bi awayek serkeftī zankoyź diqedīne. Pižtī demekź dest bi staja parźzeriyź dike. Dibe parźzerek baž, kargeheke parźzeriyź li stenbolź vedike ū dest bi peywirź dike. Di ve navberź re bi keēeke tirk re dizewice ū dibe xwedī mal.
Di sala 1908 an de, ji aliyź rewženbīrźn kurd ve, di bin serokatiya Seyid Evdilqadir de cemiyeteke bi navź “Kurd Teavun ve Terakkī Cemiyetī” Ango Komeleya Alīkarī ū Pźžketina Kurd, li bajarź Stenbolź dadimezrīnin. Ji aliyź heman cemiyetź ve bi navź “Kurd Teavun ve Terakki Gazetesī” ango Rojnameya Alīkarī ū Pźžketina Kurd, rojnameyek tź wežandin. Pīremźrd bi navź xwe yź resen, bi navź Tewfīq Silźmanī di nava vź rojnameyź de cih digire ū dibe berpirsiyarź wežana rojnameyź. Di heman demź de helbestźn xwe jī di vź rojnameyź de dide wežandin.
Pīremźrd di hiojmara yekem ya vź rojnameyź de vź helbestź dide wežandin ū wiha dibźje :
Emro ke rojī cejnī hemuman e ser be ser Kurdīž legel gelan le ēilexane hatine der.
Sī sal bū roj ū rojź be salź le ber diēū Rojūy heram bū xźrī le ber žer dabū be žer.
Merbū ū tabiī Mem ū Zīn būn le rźge da Gurg ū ēeqel le ēźqelī Bekirī Mergewer beter.
Mīller ne deng ū rengī xelīfeyī debī ū debist Mazlūm ne hedī bū be žīkat degī bźte der.
Alem ke būbūwe xizmī xezūrź sepanī žźx Kurd destī girt bo nobeyź nekewte ber.
Herēī ke bītwaye emin kirdim ew dem e Rźgī Terablūsī be pźxwas degirte ber.
Tenyan deda le Kurd ke žeqn naben walī Ta žeq bū qebrī kurd ū žeqežeqī hate der.
Pīremerd, di sala 1909an de dibe qaymeqamź Colemźrgź.
Di sala 1912 an de jī dibe muteserifź bajarź tirk Amasyayź. Pažź ew jina xwe ū du lawźn xwe li Tirkiyeyź dihźle ū vedigere Silźmaniyź. Wź demź rojnameya Jīn di bin serokatiya Hiseyn Nazim de derdiket. Hiseyn Nazim serperižtiya rojnameya Jīn dispźre Pīremźrd.
Di sala 1934 an de Hiseyn Nazim diēe ser dilovaniya xwe ū Pīremźrd dibe rźveberź rojnameya Jīn. Di heman salź de ēapxaneyekź kirź dike. Rojnameyź li vź ēapxanź derdixe. Dū re navbera Pīremźrd ū xwediyź ēapxanź xera dibe. Radibe ēapxaneyeke din kirź dike. Heta sal 1950an ku koēa dawī dike jī vź rojnameyź diwežīne. Herwiha di warź rojnamegeriya kurdī de Pīremźrd bi wežana rojnameya Jīn, karekī pīroz kiriye. Mihemed Resūl Hawar di pirtūka xwe de, li ser Pīremźrd ź nemir radiweste ū pesnź wī dide. Mihemed Resūl Hawar di vź pirtūka ku sala 1970 yī li Bexdayź ēapkirī de, jiyana Pīremźrd bi awayek berfireh li ber ēavan radixe. Mihemed Resūl, Pīremźrd tenź wek helbestvan, wežanker ū nivīskar nabīne. Di asta Viktor Hugo ū Tolstoy de dibīne ū pźžkźžī xwendevana dike.
Dema ku em li xebatźn Pīremerd dinihźrin, em dibīnin bź ēima weke Tolstoyź kurdan hatiye bi navkirin. Lewra bi nivīsźn folklorīk ū bi ēīrokźn ku būyerźn dīrokī rojaneyī kirine wī ev nav heq kiriye.
Pīremźrd bi piralībūna xwe jī baleke mezin dikižīne. Gelek rexnegir wī di warź xebatźn wī de weke pźževanekī dibīnin. Pīremźrd, ēīrok, žano ū helbest nivīsīne ū rojnamevanī jī kiriye. Ēīroknivīsźn dema Pīremerd rewža ku tź de būn di ēīrokźn xwe de dianīn zimźn. Lź Pīremźrd, destanźn kurdī bi wateyeke folklorīk nivīsīn ū kirin ēīrok. Vź rewža Pīremźrd ku destanźn Kurdī bi žīroveyek nū kirin ēīrok, rź li ber nivīskarźn Kurd źn din jī vekir.
Elaedīn Secadī ū Rehīmź Qazī du nivīskarźn kurd in ku weke Pīremźrd tevgeriyane ū bi heman wateyź ēīrok nivīsīne.
Pīremźrd dī ēīrokźn xwe de, armanceke sincī, polītīk ū pedagojīk da ber xwe ū nirxźn neteweyī jī di ēīrokźn xwe de hūnandin. Her wiha cudabūn ū nūjenītiya xwe jī li ber ēavan rahźxist. Ji aliyź din ve, Pīremźrd bi wergerandina klasīkźn cīhanź, rź li ber romana kurdī jī vekiriye.
Pīremźrd di ēīrokźn xwe de, dīrok ū folklor bi hev re xebitandine ū nirxźn civaka Kurd źn ēandī, derźxistine pźž. Pīremźrd ēīrokźn xwe bi zimanekī zelal ū fźmbar nivīsīne. Ji du ēīrokźn dīrokī ku nivīsīn, di Dawazde Siwarey Merīwan de, 12 siwarźn Kurd źn Mīrītiya Baban ku sala 1770 an artźža Ecem tźkbirin vedibźje. Ev destana Kurd ku weke pexžanź hatibū nivīsīn, Pīremźrd bi awayek hemdem ji nūve nivīsiye. Di vź ēīroka xwe de ji taybetmendiyźn fermandarź Faris bi berfirehī diaxive. Ji aliyź din ve li ser girīngiya yekītiya Kurdan jī radiweste ū tīne zimźn ku dema yekītī pźkwere, tižtek namīne ku bi serkeftin neqede. Herwiha duwazdeh suwarźn kurd mīnak dide ū serkeftina wan a li hember artźža Farisan weke ēespīna vź yekź nīžan dide.
Ēīroka wī ya din Memū Zīn a Ehmedź Xanī ye. Ev ēīrok herī bźtir dižibe piyesekź. Di vź ēīrokź de pirsgirźka jinź vedibźje. Di vź ēīrokź de, pirsiyariya kesayetī tź kirin. Pīremźrd ev destana dīrokī girtiye dest ū girźdanek di navbera dema būrī ū dema niha de pźkaniye. Wergźrźn Pīremźrd źn bi vī rengī, salźn 1940, 41 ū 42an di kovara Gelawźj de hatine wežandin.
Di heman demź de Pīremźrd, bi helbestźn xwe kurd ū Kurdistan vejandiye. Bi van peywendiyan pźž ve diēe ū wiha dibźje : “Pīremźrd, der barź evīn ū evīndarī, hezkirin ū xwezayź de, der barź neteweyźn bindest, nemaze neteweya kurd ū Kurdistanź, rizgariya gelź bindest, nemaze gelź Kurd ū yźn mīna wan de, gelek helbest ū berhem mivīsandine, pźžkźžī gelź cīhanź kirine.
Pīremźrd, weke giraniya helbestvan ū wźjevanź kurd, bi awayek zźde behsa spehītī ū rindiya xwezayź dike.
Emź niha cih bidin helbesteke Pīremźrd a ku li ser Newrozź nivīsiye :
Eva roja sala taze ye Newroz hatiye Cejna kevnź kurd e bi xwežī hatiye.
Ēend sal e gula hīvya mebest bū heta par Her xūna lawan bū gula ava nū bihar.
Wī rengź sore bū ke asoyź bilindī kurd Mizgīna beyanź bo gele dūr ū nźzīk bīr.
Ewroz bū agrekī weha xiste nav cergewe Lawan bi ežq diēūn pźžber pir mergewe.
Wa roj hilat ji bedena berza welatewe Xūna žehīd e rengź žefeq žewq vedatewe.
Heta niha li tarīxa milet da rū nede Qelxana gulź sīngź keēikan be hilnede.
Bo žehīdź weten naxwaze žīwen ū girīn Ew namirin wa li dilź miletan de dijīn.
Pīremźrd li ser demsalan jī helbest nivīsīne. Ēawa tź zanīn ku demsal jī perēeyek ji xwezayź ne. Jixwe xweza bi demsalan tź holź.
Helbestvanź me li ser demsala havīnź wiha dibźje :
Wa beyanź gizīnga tavź derket Nema ževem bi tīrźja rojź serket.
Xunēe gul xwe xuyan kir li dara Bibalź jī žewra xwe kir nav gulzara.
Lale tara ye li ber berź ēiyan Hźnika can e bayź leylexan.
Dema źvarź sībera baxan Xwež e bo yarź bayź ser žeher.
Ev tīrana gul ū milź can e Bź te cem min jīna zīndan e.
Cejn ū žaya min hergav girīn e Ez ū bilbil cote zar ū hejar.
Hīnī hesra me gulala dewrim Wa jī daxa te bź wefa bimrim.
Ēaverźya min ke wa tźm ser qebrź Bi hźwa te zindī bibim du carź.
Pīremźrd demsala biharź hildide dest ū bi barana meha avrźlź dinimīne. Bi rewža helbestźn xwe dabaž ji barīna barana avrźlź dike. Bi wź baranź gul ū gulzar ēawa direwikin. Kelijandina dilź bengiyan, bi gewherź nīžan dide ū bi rewžeke zanistī vź yekź li ber ēavan radixe.
Herwiha bi vī rengī vź helbesta jźr pźžkźžī me dike :
Barana nīsanź bū mirwarī Bi rehmź li ser me dibarī
Zanistī bi wź hinegź kźm bū Mīna gewher di nav sef de winda bū.
Xwedī erfan ji neslź xwež Zanistī li gźjgźjī kir xelas
Zanītī ū zanistī Xwedź bimin bīnin Belkī bźkesan bižev bixwīnin.
Xwendin ževź dike biroj Perdetarīkź dike bi laž :
Pīremźrd, di felsefeya xwe de destnīžan dike ku ew mafź ji mźr ū lawan re hatiye nasīn, divź ji keē ū jinan re jī bź nasīn. Da em jī bi aliyź cīhaneke wekhevī ve bimežin ū ji wan kevneperestiyźn gemar rizgar bibin. Pīremźrd pźžī gazī keēan dike ku weke lawan, ew jī di dibistanan de bixwīnin. Ji wź kemna rež bifilitin ku bikaribin mafź xwe bistīnin ū biparźzin.
Ji bo gihīžtina vź yekź, bi vź rewža jźrīn bang li keēan dike ū wiha dibźje :
Ey keēikno werin mektebź Hūn teskīnź dilź me ne.
Zīneta bax ū ba ū terīqź ne Rewneqa destź gul im.
Teze em tź gehīžtin Dayika qenc xwendewar.
Mesela we tźne meydan Qewmekź pź bźye kar.
Jin žirīka jīna mźr e Nek tenź xerźqa bar ū dźr e.
Terbiyeta mźjik ū mindal e Bo weten bźwijdan helal e.
Pīremźrd li ser folklora kurdī gelek lźkolīn kirine. Ew weke pźževanź helbestvaniya kurdī ya nūjźn jī tź hesibandin.
Hinek xebatźn Tefiq Mahmūd ( Pīremźrd ) :
Mawlawī Kurd ( ji hewramanī wergerandiye soranī ), 1935
Trajediya Mem ū Zīn a Ehmedź Xanī, 1935
Ēīroka 12 suwariyan ji Merīwanź, 1935
Xirmaī Kay Kon, Jiyan, 1936
Galte ū gep-Berhevka folklora kurdī, 1947
Kemanēejen (wergźra ji tirkī)
Mewlana Xalid Neqžībendī
Besaranī ( ji hewramanī wergźra soranī )
Encamī piyawī bengkźž, Gelawźj, 1941
Zoremilī milžikanīle dūwaye, Gelawźj, 1942
Felesefey kiēe kurdek, Gelawźj, 1942
Mehmūd Axa, 1942
http://www.xoybun.com/extra/slide/Unbenannt-2.swf
http://www.pdk-xoybun.com/nuceimages/Newroz_Kurdistan_PDK_Xoybun_x1.jpg
http://www.pdk-xoybun.com/nuceimages/Nexise_Kurdistane_PDK_b.jpg
http://www.xoybun.com/nuceimages/Parastina_Sinore_Kurdistana_Mezin_1.jpg
|
|
| |
 |
Tźkeve |
 |
|
|
Xwe bźpere REGISTER bike!. Bibe endamź malpera me ū ji taybetīyźn malperź sūd werbigire. Pźždītin wek dilź xwe biguherīne. Bibe xwedīyź bežek serbixwe ū bikaribe bi bikarhźnerin din ra bažtir ragihīne
|
|
|
 |
 |
Grźdanźn pźwendīdar |
 |
|
·
·
·
·
·
·
·
· 
· 
· 
·
· Piroje ya Kurdistan a Mezin ! Groß Kurdistan Projekt !
· http://www.pdk-xoybu...
· http://www.xoybun.co...
· http://www.pdk-xoybu...
· http://www.pdk-xoybu...
· http://www.xoybun.co...
· Sosyal, Ēašdaž, Bašimsiz, Bīrležīk ve Demokratīk, Kurdistan Īēīn, El Ele Vźrīn !
|
|
|
 |
|
Ev malper, herī bash, bi Avant Browser, tź xuyakirin...
